Edukacją bibliotekarzy na poziomie wyższym na Śląsku zajmowało się do 1974 r. grono dydaktyczne Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach, w obrębie dodatkowej specjalizacji. Poziom wykształcenia absolwentów był jednak niewystarczający, w związku z tym Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, Kolegium Dyrektorów Bibliotek Szkół Wyższych oraz inne instytucje wielokrotnie zgłaszały potrzebę utworzenia ośrodka akademickiego, na potrzeby przyszłych pracowników bibliotek naukowych, pedagogicznych, szkolnych i publicznych oraz ośrodków informacji naukowej. W 1973 r., podczas jednego z zebrań środowiskowych Kolegium Dyrektorów Bibliotek Wyższych Uczelni, dr Jerzy Ratajewski - jako ówczesny dyrektor Biblioteki Głównej Uniwersytetu Śląskiego - postulował wystąpienie do Kolegium Rektorów z wnioskiem o utworzenie studiów bibliotekarskich w Katowicach. Senacka Komisja Biblioteczna Uniwersytetu Śląskiego i Kolegium Bibliotek Szkół Wyższych poparły tę inicjatywę. W imieniu Dyrektorów Bibliotek Szkół Wyższych wystąpił dr Franciszek Szymiczek, dyrektor Biblioteki Śląskiej Akademii Medycznej, który przedłożył pisemne oświadczenie W sprawie studiów bibliotekoznawczych przy Uniwersytecie Śląskim. Zaproponował w nim m.in. "powołanie [...] w r. akademickim 1974/1975 kierunku studiów bibliotekoznawczych dla pracujących zawodowo bibliotekarzy nie posiadających wyższego wykształcenia" oraz "w drugim etapie, po okrzepnięciu kierunku, uruchomienie normalnych 4-letnich studiów stacjonarnych bibliotekoznawstwa".

Po tych wstępnych działaniach we wrześniu 1974 r. w obrębie Instytutu Filologii Polskiej utworzono Zakład Bibliotekoznawstwa, którego kierownictwo powierzono doc. dr. Adamowi W. Jaroszowi. Od r. akademickiego 1974/1975 rozpoczęto zaoczne kształcenie bibliotekarzy. Nowo otwarty kierunek cieszył się sporym powodzeniem, zatem rok później zostały uruchomione studia dzienne. Siedzibą Zakładu była najpierw willa przy ul. Pułaskiego 6, a następnie, wraz z całym Wydziałem, budynek przy ul. Zegadłowicza w Sosnowcu.

Początkowo Zakład Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej borykał się z trudnościami kadrowymi. Chcąc sprostać oczekiwaniom środowiska, zaproszono do współpracy uznanych specjalistów z zakresu nauk bibliotekoznawczych. Działalność dydaktyczną podjęli m. in.: dr dr Józef Meyer, Jerzy Ratajewski, Zbigniew Żmigrodzki, Henryk Sawoniak, Henryk Kot, Waldemar Tyras, Alfred Puzio, Krystyna Kwiecień-Puziowa, Wanda Pindlowa i Józef Czerni z Krakowa oraz doświadczeni pracownicy bibliotek naukowych i publicznych regionu: mgr mgr Teresa Służałek, Barbara Słabosz, Elżbieta Solipiwko, Wanda Dziadkiewicz, dr Grażyna Tetela. Z licznego grona młodych asystentów, absolwentów polonistyki i historii, na uczelni pozostali Irena Socha, Elżbieta Gondek, Tadeusz Aleksandrowicz, Teresa Lewandowska-Wilkoń). Kadra wykładowców i badaczy pozwalała na funkcjonowanie kierunku i stopniową specjalizację naukową Zakładu jako środowiska badawczego.

Ogromny wpływ na powstanie i ostateczny kształt Zakładu, na kierunki badań naukowych wywarli zatrudnieni w owym czasie pierwsi samodzielni pracownicy: kierownik Zakładu doc. dr Adam W. Jarosz ceniony badacz w zakresie literatury staropolskiej i regionalnej, historyk literatury specjalizujący się m.in. w problematyce bibliografii, który w głównej mierze uformował postawy zawodowe i naukowe młodszej kadry, zwłaszcza cechę odpowiedzialnego i poważnego traktowania pracy dydaktycznej, zainicjował cykl zeszytów naukowych Studia bibliologiczne oraz dzięki organizacji ogólnopolskich konferencji naukowych zapoczątkował współpracę ówczesnego Zakładu z uznanymi ośrodkami badawczymi w kraju; prof. dr hab. Jerzy Ratajewski (1928-1999) - dyrektor Biblioteki Głównej Uniwersytetu Śląskiego w latach 1971-1976, którego publikacje naukowe, jak np. Wybrane problemy metodologiczne informologii nauki (informacji naukowej), Biblioteki naukowe i ośrodki informacji naukowo-technicznej w komunikacji społecznej oraz Elementy naukoznawstwa i główne kierunki rozwoju nauki europejskiej służą i dziś kolejnym pokoleniom studentów; prof. dr hab. Zbigniew Żmigrodzki organizator życia bibliotekarskiego w kraju, znawca myśli teoretycznej bibliotekarstwa niemieckiego, autor licznych książek naukowych i publicystycznych, uczestnik gremiów redakcyjnych "Przeglądu Bibliotecznego", "Bibliotekarza", "Roczników Bibliotecznych"; prof. dr hab. Bronisław Zyska mikrobiolog, ekspert w zakresie ratowania zagrożonych przez mikroorganizmy zbiorów bibliotecznych i archiwalnych, który przyczynił się do opracowania i wdrożenia w Polsce receptur produkcji trwałego papieru, autor licznych książek, z których uznaniem w środowisku bibliotekarskim i bibliotekoznawczym cieszyła się zwłaszcza Biologia książki oraz czterotomowa Ochrona zbiorów bibliotecznych przed zniszczeniem; doc. dr Henryk Sawoniak (1912-2003) wybitny bibliotekarz i bibliograf, pracownik Instytutu Bibliograficznego Biblioteki Narodowej i Biblioteki Głównej Uniwersytetu Warszawskiego, autor cenionych w Polsce i na świecie dzieł - retrospektywnej Międzynarodowej bibliografii bibliografii z zakresu informacji naukowej, bibliotekoznawstwa i dziedzin pokrewnych. 1945-1978 oraz słownika New international dictionary of acronyms in library and information science and related fields wsparł śląskie bibliotekoznawstwo u jego początków, ofiarował także Instytutowi część prywatnego księgozbioru.

Istotną rolę dla rozwoju nowej w ówczesnym Instytucie Literatury i Kultury Polskiej UŚ placówki naukowo-dydaktycznej odgrywali również profesorowie poloniści i kulturoznawcy. Zajęcia dydaktyczne z zakresu problemów edytorstwa, historii i sztuki książki, dziejów życia literackiego oraz seminaria magisterskie prowadzili m. in. prof. prof. dr hab. Zbigniew Jerzy Nowak, Włodzimierz Wójcik, Renarda Ocieczkowa, Ewa Chojecka, Witold Nawrocki, Jan Malicki, Krzysztof Krasuski oraz Jerzy Paszek, który organizował także pierwsze studia podyplomowe z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Trwale związały się z Zakładem jako jego etatowi pracownicy prof. zw. dr hab. Krystyna Heska-Kwaśniewicz oraz prof. UŚ dr hab. Maria Pawłowiczowa. Okresowo zajęcia i seminaria prowadzili wykładowcy z Wydziału Pedagogiki i Psychologii - prof. Włodzimierz Goriszowski i dr Kazimierz Czarnecki.

W 1975 r. zmieniono dotychczasową nazwę Zakład Bibliotekoznawstwa - na Zakład Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej, który w tej formie organizacyjnej przetrwał 15 lat. W większości bibliotek w regionie i poza nim pracują absolwenci tego kierunku. Do końca 1995 r. wypromowano ich 891, w następnej dekadzie znacznie ponad tysiąc. W 1980 r. pierwsi z ich grona rozpoczęli pracę dydaktyczną w macierzystej uczelni, uzyskując stopniowo kolejne tytuły naukowe. Obecnie z 29-osobowego zespołu pracowników naukowo-dydaktycznych IBIN 14 osób to absolwenci kierunku.

Od pierwszych lat istnienia Zakładu ważną sprawą był rozwój badań naukowych oraz własnej kadry naukowo-dydaktycznej, jej udział w seminariach doktoranckich, konferencjach, odczytach, wyjazdy na staże naukowe w innych, centralnych ośrodkach badawczych. Koncentrowano się m. in. na problemach organizacji pracy bibliotecznej i etyki zawodowej bibliotekarzy, roli książki i prasy w komunikacji społecznej, a także historii kultury książki na Śląsku i innych ziemiach polskich. W 1974 r. zaczęła funkcjonować przy Zakładzie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej powołana rok wcześniej Pracownia do Badań nad Życiem Literackim Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego.

O naukowych ambicjach ledwie powstałej placówki świadczą organizowane z rozmachem i troską o wysoki poziom merytoryczny konferencje naukowe, do udziału w których zapraszano wybitnych uczonych. Problematyce metodologii badań życia literackiego była poświęcona ogólnopolska konferencja w Sosnowcu (17-18 listopada 1975 r.). Uczestniczyli w niej m.in. z IBL PAN w Warszawie Stefan Żółkiewski, Krzysztof Dmitruk, Maryla Hopfinger, Ewa Korzeniewska, Janusz Stradecki, a z polskich uniwersytetów: Andrzej Bukowski Jarosław Maciejewski, Bożena Osmólska-Piskorska, Marian Stępień i Tomasz Weiss. Równie doniosłe znaczenie miała zainicjowana przez Adama W. Jarosza interdyscyplinarna ogólnopolska sesja (4-5 XII 1980 r.) poświęcona dziełu i biografii Walentego Roździeńskiego, której dociekania opublikowane zostały w tomie Nowe Roździeńsciana. Studia o Walentym Roździeńskim i jego dziele Officina Ferraria z r. 1612 (Wrocław 1985 r.). Zgromadziła ona humanistów - historyków literatury i językoznawców, bibliotekoznawców, historyków nauki i kultury materialnej, oprócz przedstawicieli nauk przyrodniczych i stosowanych - geografów, mineralogów, metalurgów, z naukowych ośrodków PAN-owskich, uniwersyteckich, politechnicznych i branżowych Krakowa, Warszawy, Wrocławia, Częstochowy oraz Górnego Śląska i Zagłębia. W pewnym sensie zapowiadała kierunek naukowego rozwoju, w jakim chciało podążać śląskie bibliotekoznawstwo jako dyscyplina otwarta i integrująca wokół problematyki bibliologicznej wielorakie inspiracje różnych nauk.

Tematyka bibliologiczna oraz interdyscyplinarna w naukach humanistycznych przyświecała także od 1985 r. pierwszej, zainicjowanej przez A. W. Jarosza, i późniejszym, kontynuowanym przez Marię Pawłowiczową, sesjom na temat dziejów książki i czytelnictwa na Śląsku w XIX i XX w., których pokłosiem było opublikowanie kilku monograficznych tomów zbiorowych. Z inicjatywy Zakładu odbył się również cykl spotkań i dyskusji naukowych wokół zagadnień Organizacji pracy bibliotecznej (1976, 1977, 1980). Brali w nich udział m. in. Łucja Butlerowa, Józef Czerni, Władysław Piasecki, Małgorzata Stolzman; ponadto pracownicy i studenci bibliotekoznawstwa gościli z wykładami i referatami m. in. prof. prof. Władysława Chojnackiego, Jadwigę Kołodziejską, Barbarę Bieńkowską i Tadeusza Bieńkowskiego z Warszawy oraz Wiesława Bieńkowskiego i Jerzego Jarowieckiego z Krakowa.

Z czasem coraz bardziej znaczący był wkład pracowników Zakładu w rozwój polskiej bibliologii i informacji naukowej. W pierwszym dziesięcioleciu, do 1994 r. opublikowano 476 tekstów naukowych, w tym 32 książki autorskie oraz 30 tomów zbiorowych. Zakład troszczył się także o rozwój uzdolnionej młodzieży, organizując studenckie sympozja naukowe, obozy i wyjazdy badawcze, patronując Studenckiemu Kołu Bibliotekoznawców. Niemal od początku swej działalności starał się również służyć merytoryczną pomocą środowisku bibliotekarskiemu regionu.

Dzięki ofiarności i zapałowi zespołu, pozytywna była ocena kierunku wydana w 1976 r. przez międzyuczelniany Zespół Dydaktyczno-Wychowawczy Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej: "młoda placówka jest dobrze zorganizowana, sprawnie realizuje podstawowe założenia wyższego szkolnictwa bibliotekarskiego, ma warunki dalszego rozwoju, a także ciekawe plany naukowe".

W 1990 r., wraz z przeniesieniem Wydziału Filologicznego do Katowic, Zakład przekształcił się w Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej (IBIN) z czterema zakładami oraz biblioteką. Dyrektorem Instytutu od 1 października 1991 r. do czasu przejścia na emeryturę w 1994 r. został prof. dr hab. Bronisław Zyska, a wicedyrektorem do spraw naukowych doc. dr Adam W. Jarosz.

Monika Kulik