8 maja 2014 roku zmarł prof. zw. dr hab. Andrzej T. Jankowski, prorektor Uniwersytetu Śląskiego ds. nauczania w latach 1993–1996 oraz dziekan Wydziału Nauk o Ziemi w latach 1990–1993 i 1996–2002

Odszedł wybitny Uczony i Pedagog

Andrzej Tadeusz Jankowski urodził się 8 października 1938 roku w Bydgoszczy. Tam uczęszczał do Szkoły Podstawowej nr 5, a następnie do I Liceum Ogólnokształcącego, gdzie w 1956 roku otrzymał świadectwo dojrzałości, a rok później został studentem geografii na Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. W 1962 roku na podstawie przedłożonej pracy pt. Charakterystyka hydrograficzna lewobrzeżnej zlewni jez. Gopła (część wschodnia) i po złożeniu egzaminu uzyskał tytuł magistra w zakresie geografii, a następnie rozpoczął pracę w Zakładzie Hydrografii w Katedrze Geografii Fizycznej UMK w Toruniu.

Prof. zw. dr hab. Andrzej T. Jankowski (1938–2014)
Prof. zw. dr hab. Andrzej T. Jankowski (1938–2014)

W latach 1965–1967 A.T. Jankowski brał udział w pracach dotyczących podziału hydrograficznego Polski, a od 1967 roku pracował nad „Przeglądową mapą hydrograficzną Polski”. Rok wcześniej rozpoczął badania stosunków wodnych w rejonie Bydgoszczy, które stały się podstawą do otwarcia przewodu doktorskiego. Po przedłożeniu rozprawy Stosunki hydrograficzne Bydgoskiego Węzła Wodnego i ich zmiany spowodowane gospodarczą działalnością człowieka (jej promotorem był prof. Rajmund Galon), publicznej obronie i złożeniu egzaminów Rada Wydziału Biologii i Nauk Ziemi UMK w Toruniu nadała mu stopień doktora nauk geograficznych w 1972 roku.

Od 1973 roku Jankowski był adiunktem w Zakładzie Hydrografii UMK w Toruniu, a w 1975 roku podjął pracę w Zakładzie Geografii Regionalnej nowo utworzonego Wydziału Nauk o Ziemi na Uniwersytecie Śląskim. W latach 1976–1978 pełnił funkcję kierownika Zakładu Geografii Regionalnej, a później w powstałym Zakładzie Geografii Fizycznej i Regionalnej. W 1983 roku w wyniku reorganizacji został adiunktem w Katedrze Geografii Fizycznej Wydziału Nauk o Ziemi, gdzie pracował do momentu przejścia na emeryturę. Był także jej wieloletnim kierownikiem – funkcję tę pełnił w latach 1992–2009.

Od początku pracy na Uniwersytecie Śląskim Jankowski zajmował się problematyką wpływu czynników antropogenicznych na stosunki wodne oraz analizą gospodarowania wodą w regionie. W latach 1978–1982 podjął na obszarze Rybnickiego Okręgu Węglowego badania zmierzające do określenia wpływu działalności gospodarczej, a szczególnie wgłębnej eksploatacji węgla, na zmiany stosunków wodnych. Zaowocowały one monografią pt. Antropogeniczne zmiany stosunków wodnych na obszarze uprzemysławianym i urbanizowanym (na przykładzie Rybnickiego Okręgu Węglowego), która była podstawą otwarcia przewodu habilitacyjnego. W 1987 roku Rada Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie nadała mu stopień naukowy doktora habilitowanego nauk przyrodniczych w zakresie geografii.

Drugą obok hydrologii dziedziną badawczą, którą uprawiał śp. prof. Janowski, była interpretacja zdjęć lotniczych i obrazów satelitarnych, a szczególnie wykorzystanie fotointerpretacji i teledetekcji jako metody badawczej w problematyce hydrologicznej. W 1974 roku wszedł w skład Komisji Fotointerpretacji Polskiego Towarzystwa Geograficznego (PTG). W 1977 roku uczestniczył w przygotowaniu scenariusza i realizacji pierwszego polskiego filmu dydaktycznego z zakresu fotointerpretacji pt. Geograficzna interpretacja zdjęć lotniczych (premiera w 1979 roku).

W 1980 roku Komisja Fotointerpretacji PTG powierzyła Jankowskiemu funkcję sekretarza Komitetu Redakcyjnego serii „Fotointerpretacja w Geografii”, a w 1984 roku został powołany do prac w Komisji Teledetekcji Komitetu Badań Kosmicznych PAN. Od 1976 roku był członkiem Komisji Hydrograficznej PTG (jej nazwę zmieniono później na Komisję Hydrologiczną). W 1990 roku został wybrany na jej przewodniczącego i funkcję tę pełnił do 2007 roku. Z inicjatywy Komisji Hydrologicznej, kierowanej przez Jankowskiego, powołano interdyscyplinarny zespół badający wpływ antropopresji na zbiorniki wodne, który ostatecznie przekształcił się w Polskie Towarzystwo Limnologiczne. W 1991 roku koordynował prace komitetu organizacyjnego Ogólnopolskiej Konferencji Hydrograficznej odbywającej się w Sosnowcu. Była to pierwsza w śląskim ośrodku naukowym konferencja hydrograficzna, na której zaprezentowano problematykę badawczą zespołu. Z tej okazji wydane zostały materiały konferencyjne pt. Przeobrażenia stosunków wodnych na obszarach silnej antropopresji.

Działalność naukowo-badawcza Jankowskiego była powiązana z aspektem praktycznym podejmowanych badań. W 1980 roku został włączony do zespołu opracowującego raport o stanie środowiska woj. katowickiego; uczestniczył także w pracach komitetu redakcyjnego „Atlasów sozologicznych” poszczególnych miast GOP.

W 2010 roku podczas ogólnouczelnianej inauguracji nowego roku akademickiego prof. zw.
dr hab. Andrzej T. Jankowski otrzymał nagrodę Pro Scientia et Arte
W 2010 roku podczas ogólnouczelnianej inauguracji nowego roku akademickiego prof. zw. dr hab. Andrzej T. Jankowski otrzymał nagrodę Pro Scientia et Arte

Od 1983 roku uczestniczył w międzynarodowej grupie roboczej opracowującej temat: „Wpływ urbanizacji na reżim hydrologiczny i jakość wód”, działającej w ramach Międzynarodowego Programu Hydrologicznego.

W latach 1984–1985 Jankowski uczestniczył w pracach zespołu przygotowującego instrukcję szczegółowego kartowania hydrogra- ficznego. W latach 1986–1994 koordynował i uczestniczył w opracowaniu 27 arkuszy mapy hydrograficznej i przygotowaniu komentarzy do nich. W 1988 roku pracował nad założeniami metodycznymi i merytorycznymi mapy sozologicznej. Z kolei w 1996 roku współuczestniczył w ponownym przygotowaniu instrukcji wykonywania map: hydrograficznych i sozologicznych w wersjach analogowej i cyfrowej. Instrukcja ta była podstawą do przygotowania nowych edycji tych map tematycznych. W latach 1994–2003 zespół pracowników Uniwersytetu Śląskiego pełnił nadzór naukowy i przygotował komentarze do ponad 100 arkuszy mapy hydrograficznej i 100 arkuszy mapy sozologicznej Polski – pierwszych w kraju map cyfrowych opracowanych w systemie GIS.

A.T. Jankowski pracował także w Komitecie Naukowym ds. Badań nad Globalnymi Zmianami Środowiska przy Prezydium PAN, w Komitecie „Człowiek i Środowisko” przy Prezydium PAN, a od 1993 roku – w Komitecie Nauk Geograficznych PAN oraz w Komitecie Gospodarki Wodnej.

Pełnił też funkcję redaktora serii „Nauki o Ziemi”, wchodził w skład Kolegium Redakcyjnego serii „Kształtowanie środowiska geograficznego i ochrona przyrody na obszarach uprzemysłowionych i zurbanizowanych”, a także „Journal of Environment and Society” i „Moravian Geographical Reports”.

Jankowski uczestniczył w wielu krajowych i międzynarodowych konferencjach i sympozjach naukowych. Odbył liczne wyjazdy i staże zagraniczne, m.in. do Japonii, Austrii, Irlandii, Rosji, Chin, Danii, USA i Finlandii. Ponadto koordynował współpracę z Katedrą Geografii Uniwersytetu Ostrawskiego. Wystąpienia na międzynarodowych konferencjach zaowocowały włączeniem go do prac w Międzynarodowej Unii Geograficznej (IGU) w charakterze członka-korespondenta trzech komisji: „Historical Changes on Environmental Monitoring” (1992), „International Study Group on Regional Hydrological Response to Climate Change” (1994) oraz „Study Group on Land Use/Cover Change IGU” (1997).

W ramach zajęć dydaktycznych profesor Jankowski prowadził wykłady kursowe i specjalistyczne z zakresu hydrologii, sozologii oraz seminaria magisterskie i zajęcia dla doktorantów. Wypromował ponad 250 magistrów i 14 doktorów. Był recenzentem prac doktorskich w innych krajowych ośrodkach geograficznych, recenzentem wydawniczym prac habilitacyjnych oraz opiniodawcą dorobku naukowego. Warto nadmienić, iż cztery prace magisterskie wyróżniono nagrodami w ogólnopolskich konkursach PTG na najlepsze prace z zakresu geografii.

W 1989 roku Ministerstwo Edukacji Narodowej powołało A.T. Jankowskiego na stanowisko docenta, a w 1991 roku Senat Uniwersytetu Śląskiego – na stanowisko profesora nadzwyczajnego. Od 1998 roku był profesorem zwyczajnym nauk o Ziemi.

Oprócz działalności naukowej Profesor Jankowski pełnił także odpowiedzialne funkcje na Uniwersytecie Śląskim. W latach 1990–1993 oraz w 1996–2002 był dziekanem Wydziału Nauk o Ziemi, zaś w okresie 1993–1996 pełnił funkcję prorektora Uniwersytetu Śląskiego do spraw nauczania. Ponadto od 1989 roku był kierownikiem utworzonego wówczas Zakładu Hydrologii i Gospodarki Wodnej Obszarów Urbanizowanych, a od 1992 roku – kierownikiem Katedry Geografii Fizycznej.

Prof. Jankowski przez 20 lat swoją wiedzą i doświadczeniem wspomagał również uczelnie niepubliczne. Był kierownikiem Katedry Geografii Turystycznej i Ekorozwoju (później Katedry Geografii i Ekorozwoju) Górnośląskiej Wyższej Szkoły Handlowej (GWSH) w Katowicach, członkiem Rady Wydziału Turystyki i Promocji Zdrowia GWSH, w 2008 roku został powołany w skład Rady Naukowej GWSH, a od 2013 był członkiem Rady Naukowej Zeszytów Naukowych Wydziału Turystyki i Promocji Zdrowia GWSH.

Za działalność dydaktyczno-wychowawczą oraz naukową Profesor Jankowski odznaczony został m.in.: Złotym Krzyżem Zasługi, Złotym Medalem „Za zasługi w zwalczaniu powodzi”, Medalem Komisji Edukacji Narodowej oraz Srebrnymi Odznakami: „Zasłużonemu w rozwoju województwa katowickiego”, „Za zasługi dla Uniwersytetu Śląskiego” i „Za zasługi w ochronie środowiska i gospodarce wodnej”. Za wieloletnią i aktywną działalność w Polskim Towarzystwie Geograficznym przyznano mu Złotą Odznakę oraz Medal PTG. Natomiast za pracę jurora w okręgowych zawodach olimpiady geograficznej Komitet Główny Olimpiady Geograficznej uhonorował go Odznaką im. Anny Dylikowej. Profesor Jankowski został także uhonorowany nagrodą Pro Scientia et Arte.

Do najważniejszych osiągnięć naukowych Profesora zaliczyć należy: autorstwo i współautorstwo 250 prac naukowych oraz ponad 200 komentarzy do map hydrograficznych i sozologicznych, uczestnictwo w 35 konferencjach i sympozjach międzynarodowych oraz 40 krajowych, pobyt na stażach naukowych wielu ośrodkach naukowych na świecie; redagowanie i współredagowanie 20 prac zwartych, członkostwo w radach i kolegiach wydawniczych.

Był członkiem wielu kolegialnych ciał i stowarzyszeń, m.in.: Centralnej Komisji ds. Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych, International Association of Hydrological Sciences, Polskiego Towarzystwa Geograficznego, w którym m.in. pełnił funkcję przewodniczącego Zarządu Głównego, zaś w latach 2003–2006 wchodził w skład rady redakcyjnej „Czasopisma Geograficznego”.

Profesor A.T. Jankowski odszedł od nas 8 maja 2014 roku.

Autorzy: Damian Absalon
Fotografie: Damian Absalon, Agnieszka Sikora