Każda śmierć jest zbyt szybka, niespodziewana, nawet jeśli się z nią przychodzi nam czasem powoli zmierzać i oswajać z myślą, że może lada dzień nastąpić, ale kiedy już przyjdzie, zawsze jest przedwczesna i niespodziewana… jest jeszcze przecież tyle rzeczy do zrobienia i do omówienia razem!

Odszedł od nas jeden z najwybitniejszych językoznawców drugiej połowy XX wieku. Człowiek niezwykły, niezwykłej woli życia i naukowej pasji, niezwykłego hartu ducha, niezwykłej energii i niezwykłej charyzmy, zarażający innych swoim zaangażowaniem i determinacją w odkrywaniu ogólnych praw języka. 

Prof. S. Karolak, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego, stworzył w 1973 r. romanistykę na Uniwersytecie Śląskim, której dyrektorował przez wiele lat, ugruntował i rozwinął także romanistykę w Wyższej Szkole Pedagogicznej (późniejszej Akademii Pedagogicznej) w Krakowie, był m.in. członkiem Komitetu Językoznawstwa PAN, Komitetu Słowianoznawstwa PAN i członkiem Komitetu Neofilologicznego PAN, członkiem PAU, współpracował z wieloma ośrodkami językoznawczymi w kraju i zagranicą, m.in. był profesorem honorowym Université Libre w Brukseli, gdzie wykładał przez wiele lat, i doktorem honoris causa Uniwersytetu Paryż XIII, z którym współpracował od ponad 30 lat, Kawalerem francuskiego Orderu Palm Akademickich, członkiem Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, Międzynarodowej Komisji Gramatycznej przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów, przewodniczącym Międzynarodowej Komisji Gramatycznej przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów, przewodniczącym Podkomisji Aspektologicznej afiliowanej przy Międzynarodowej Komisji Gramatycznej.

Wykształcił liczne rzesze swoich wiernych uczniów i wychowanków, do których ma zaszczyt zaliczać się także piszący te słowa.

Jego przenikliwość rzucała światło na cały system języka, bo też i Prof. S. Karolak, Staszek, nie starał się opisywać drobiazgów, których wszędzie, w tym w języku, jest wiele, dla drobiazgów, ale badał je w ramach ogólnej koncepcji i wizji języka, gramatyki o podstawach semantycznych, którą stworzył, posiłkując się zaczerpniętymi z logiki i dostosowanymi do językoznawstwa pojęciami predykatu i argumentów (por. np. Zagadnienia składni ogólnej (1972), Składnia wyrażeń predykatywnych, w: Gramatyka współczesnego języka polskiego (1984)) – wizja ta była funkcją przyjętego oglądu świata według, generalnie, zasad filozofii analitycznej, zwłaszcza badaczy takich jak G. Moore, B. Russell, G. Ryle, P. Strawson czy też M. Dummett, której rdzeniem były relacje, i korespondencja między logiką, językiem a światem zewnętrznym, co skutkowało między innymi poszukiwaniem środków analizy problemów, także filozoficznych, z uwzględnianiem perspektywy językowej, w tym kwestii znaczenia i referencji oraz sposobu używania słów – stąd też m.in. swojemu tekstowi pt. Gramatyka a kształtowanie świadomości poznawczej (Prace Filologiczne, 1992, t. XXXVII), prof. S. Karolak dał motto zaczerpnięte z Myśli nieuczesanych S. J. Leca dobrze oddające konieczność badania jednego z aspektów tych relacji: Obserwujemy ciekawe zjawisko: bełkot jako środek porozumiewawczy między ludźmi.

Ale poza opisem generalnym języków naturalnych, bo też przecież nie tylko francuskiego i polskiego, ale także rosyjskiego, bułgarskiego – prof. Karolak z wykształcenia był slawistą i romanistą a swój doktorat obronił na podstawie pracy o rekcji czasownikowej w języku rosyjskim (Zagadnienia rekcji przyimkowej czasownika w języku rosyjskim,   1966, por. też np. Gramatyka rosyjska w układzie systematycznym, 1990) - angielskiego i włoskiego. Staszek zajmował się też wielkimi połaciami funkcjonowania języka, takimi jak struktura komunikacyjna języka (struktura tematyczno-rematyczna), znaczenie, referencja, kwantyfikacja, rodzajnik (por. np. Kwantyfikacja a determinacja w językach naturalnych (1990), Histoire et grammaire comparée des langues slaves (1993), Études sur l’article et la détermination (1995), Od semantyki do gramatyki. Wybór rozpraw (2001)), a ostatnimi czasy wartości czasów gramatycznych i aspektu.

Jego prace mają fundamentalne znaczenia dla każdego badacza wymienionej problematyki. Prof. S. Karolak potrafił w największej złożoności rzeczy odkryć prawidła i mechanizmy ogólne regulujące funkcjonowanie całego systemu językowego i to dlatego m.in. jego prace są tak niezrównane, bo pokazują niewidzialne mechanizmy zarządzające działaniem świata widzialnego, powierzchni języka, a Jego prace dotyczące rodzajnika w języku francuskim (a także porównanie jego funkcjonowania z językiem angielskim) wpro­wadzają językoznawstwo jeszcze bardziej w obszary nauk eksperymentalnych, ponieważ przedstawione tam mechanizmy intensjonalne, znaczeniowe, użycia rodzajnika opisane są poprzez zbiory bardzo precyzyjnych reguł, czego dotychczas nikt nie dokonał (por. np. Gramatyka kontrastywna rodzajnika francuskiego i angielskiego (2002), Rodzajnik francuski w ujęciu funkcjonalnym (2004), Jak stosować rodzajnik francuski (1999)).

Prof. S. Karolak przedstawiał i bronił swych racji zawsze z wielkim zaangażowaniem: pamiętam jak w trakcie jednej z dyskusji, którą prowadził w ramach jednego z licznych projektów międzynarodowych w jakich brał udział, z prof. J.-P. Descles z Paris-Sorbonne, dotyczącą wartości czasów w języku francuskim, obaj dyskutanci, widząc po pewnym czasie, że racje rozmówcy są nader zasadne, zakasali rękawy i rozpoczęli kolejną turę dyskusji tyleż intelektualnie niezwykle inspirującej, co też i emocjonującej.

Prof. S. Karolak na zawsze pozostanie w naszej wdzięcznej pamięci za to, że był, że był z nami, że tak dużo zrobił dla nas i językoznawstwa światowego – nie wszystek przecież odszedł! Pozostawił nas, swoich uczniów, z zasianymi w naszych umysłach metodach badawczych, celach językoznawczych i tych niezwykle inspirujących osiągnięciach, które nakreśliły kierunki badań językoznawczych na wiele lat w Polsce i zagranicą.

Nekrolog