Rok 2005 Światowym Rokiem Fizyki

Spada wiedza społeczeństwa o fizyce

Logo
i o jej ważności w naszym życiu codziennym. Zmniejszają się także narodowe budżety na badania fizyczne. Dramatycznie maleje liczba studentów tego kierunku. Tymczasem trzeba otwarcie powiedzieć, że w skali świata wysoki poziom ekonomiczny i kulturalny może być zagwarantowany tylko przez powszechne zrozumienie roli fizyki, jak również poprzez należyty dopływ wysoko kwalifikowanych kadr naukowców, a w szczególności fizyków, ale także inżynierów o wysokim standardzie edukacji ogólnej. Isaac Newton, największy fizyk przed Albertem Einsteinem, powiedział: ludzie boją się tego, czego nie rozumieją. Potrzebna jest zatem wspólna akcja na poziomie międzynarodowym, aby podkreślić szczególne znaczenie roli fizyki i jej wpływu na rozwój ekonomiczny i kulturalny społeczeństw. Pomogło by to również w zwiększeniu świadomości społecznej i zrozumieniu przez społeczeństwo czym jest fizyka i jak istotne spełnia funkcje. Międzynarodowa społeczność fizyków powinna zatem przedsięwziąć akcję w celu spopularyzowania wiedzy fizycznej, a także przekazywać swoje poglądy i przekonania, dotyczące tej nauki, zarówno politykom jak i całości społeczeństwa. Fizyka odgrywa bowiem nie tylko kluczową rolę w rozwoju nauki i techniki, lecz także wywiera ogromny wpływ na nasze społeczeństwo. Stanowi podstawę wszelkich nauk przyrodniczych i technicznych, a także kształtuje nasz pogląd na świat. Dzięki niej poznajemy Naturę, począwszy od skali cząstek elementarnych, a skończywszy na skali Wszechświata. Fizyka udziela odpowiedzi na pytania dotyczące fundamentalnych problemów jak: struktura materii, własności materiałów, powstanie i los naszego Wszechświata, czy pochodzenie życia na naszej planecie. Ułatwia rozumienie naszego środowiska oraz miejsca, jakie zajmują istoty ludzkie w przyrodzie. Fizyka jest niezastąpionym kamieniem węgielnym naszej kultury i cywilizacji. Co więcej, fizyka była, jest i będzie siłą sprawczą rozwoju naukowego, technicznego i ekonomicznego w skali świata - czy to bezpośrednio, czy też jako niezastąpiona baza dla innych nauk takich jak: chemia, geologia, biologia, medycyna, a także dla rozwoju techniki. Możemy wykorzystywać odkryte przez fizyków prawa Natury dla dobra człowieka. Rola tej wiedzy jest więc w rozwoju naszej kultury i cywilizacji ogromna. Wszystkie nauki techniczne są w istocie zastosowaniami fizyki. Nauki biologiczne, a w szczególności medycyna, czerpią coraz więcej z fizyki i już dzisiaj można powiedzieć, że są one po prostu jej działami, choćby dlatego, że dotyczą w większym lub mniejszym stopniu tych samych czterech oddziaływań fundamentalnych, które odkryła i które bada fizyka. Wszystkie zaś procesy biologiczne, nawet te najbardziej skomplikowane, znajdują swoje prawidłowe wyjaśnienie w kategoriach pojęć i praw fizyki. Jak widać, fizyka jest - albo przynajmniej powinna być - nieodłącznym elementem naszej kultury współczesnej. W dzisiejszych czasach człowiek wykształcony, to osoba, która - oprócz wiedzy na temat literatury, muzyki, malarstwa i innych dziedzin nauki i sztuki - zna fundamentalne prawa fizyki i potrafi je wytłumaczyć innym. Może to być oczywiste dla fizyków, ale niekoniecznie wiedzą o tym wszyscy inni ludzie.

Na początku XXI stulecia wkład fizyki do innych nauk będzie przecież istotny, m.in. dla rozwiązania takich globalnych problemów, jak: produkcja i składowanie energii oraz nowe jej źródła, nowe materiały (szczególnie w zakresie nanotechnologii, ale nie tylko), technika przekazu informacji, transport, zmiany klimatu, ochrona środowiska i zdrowie społeczeństwa. Sukces naukowy i pomyślność wdrożeń we wszystkich tych dziedzinach będą skorelowane z bazą solidnej wiedzy fizycznej.

Na Światowym Kongresie Towarzystw Fizycznych w Berlinie w grudniu roku 2000 więcej niż 40 Towarzystw Fizycznych z całego świata zaaprobowało propozycję, aby zadeklarować rok 2005 - Światowym Rokiem Fizyki. Inicjatywę tę poparła Rada Europejskiego Towarzystwa Fizycznego w marcu roku 2001.

Z kolei Międzynarodowa Unia Fizyki Czystej i Stosowanej, na Ogólnym Zgromadzeniu, które miało miejsce w październiku 2002 roku w Berlinie, podjęła rezolucję za sugestią Europejskiego Towarzystwa Fizycznego i zadeklarowała, że rok 2005 powinien być Światowym Rokiem Fizyki zważywszy na następujące fakty:

  • fizyka jest podstawą dla rozwoju naszego pojmowania świata przyrody jako całości,
  • fizyka i jej zastosowania stanowią podstawę całej dzisiejszej techniki,
  • edukacja w dziedzinie fizyki jest istotna dla narodów, państw rozwijających się, aby mogły one zbudować swoją infrastrukturę naukową,
  • rok 2005 zaznacza setną rocznicę wielkich, epokowych osiągnięć naukowych Alberta Einsteina, który w 1905 roku opublikował swoje legendarne artykuły - podstawę trzech fundamentalnych dziedzin fizyki, a mianowicie teorii względności, teorii kwantowej i teorii ruchów Browna (ta ostatnia teoria potwierdziła i wyjaśniła uniwersalną cechę materii, tj. nieustanny ruch jej molekuł).

Trzeba dodać, że inicjatywę tę poparła UNESCO. Wkrótce ma nastąpić następny krok, polegający na przegłosowaniu przez Zgromadzenie Ogólne ONZ rezolucji deklarującej "Światowy Rok Fizyki" w 2005 roku, co stworzy szansę i możliwość, właściwego uczczenia tej rocznicy, poprzez należyte podniesienie wiedzy społeczeństwa o fizyce. Zapewne najsłynniejszy fizyk wszechczasów - Einstein, będzie naturalnym magnesem, aby przyciągnąć i zainteresować społeczeństwa wszystkich krajów.

Najbardziej efektywne działania są często najprostsze do zrealizowania. Oczywiście wydarzenia, a w szczególności pokazy, na wielką skalę mogą mieć również ogromny wpływ na powszechną percepcję fizyki. Jest to także kwestia środków.

Poniżej kilka sugestii działań i tematów, które pomogą przemówić do społeczeństwa. Każdy ma prawo dodawać do tej listy swoje pomysły, wysyłając propozycje na adres: http:// www.wyp2005.org

Pomysły działań:

  • miejscowe i objazdowe wystawy dotyczące fizyki i jej osiągnięć,
  • miejscowe pokazy dotyczące fizyki dnia codziennego - integracja z równocześnie odbywającymi się wydarzeniami ze świata kultury,
  • akcje w szkołach, uniwersytetach, państwowych i prywatnych laboratoriach badawczych,
  • konferencje interdyscyplinarne, warsztaty czy sympozja (matematyka, chemia, biologia ....)
  • komunikowanie się z miejscowym przemysłem, z instytutami techniki etc.,
  • promocja w gazetach i magazynach specjalistycznych, plakaty w miejscach publicznych i sieciach transportu (koleje, autobusy, linie lotnicze), okolicznościowe znaczki pocztowe etc.,
  • specjalne programy telewizyjne i radiowe, zarówno o zasięgu krajowym jak i lokalnym,
  • publikacja wiadomości o Światowym Roku Fizyki 2005 w biuletynach narodowych Towarzystw Fizycznych,
  • strony internetowe o Światowym Roku Fizyki 2005 z wciąż uzupełnianymi informacjami, w tym także forum dyskusyjne.

Pomysły tematów (do dyskusji czy do prelekcji):

  • promocja popularyzacji fizyki i nauk fizycznych,
  • kulturalny i kulturotwórczy charakter fizyki oraz potrzeba edukacji fizycznej w szkołach średnich i uniwersytetach,
  • odpowiedzialność etyczna fizyków,
  • fizyka jako baza wielu innych dyscyplin oraz jako inkubator dla nowo pojawiających się dziedzin naukowych i technicznych,
  • wielkie wyzwania fizyki dla XXI wieku,
  • wzmocnienie nauk fizycznych w krajach rozwijających się oraz wpływ fizyki na ich rozwój,
  • interdyscyplinarny charakter fizyki i jej wpływ na tworzenie się nowych dziedzin nauki i techniki,
  • silne więzi fizyki z techniką i przemysłem,
  • relacje między różnymi działami fizyki,
  • sens jedności fizyki,
  • ważność utrzymania na najwyższym poziomie badań naukowych w dziedzinie fizyki czystej,
  • właściwe miejsce "wielkiej" i "małej" fizyki'
  • relacje między fizyką czystą a fizyką stosowaną,
  • relacje między fizyką teoretyczną a fizyką doświadczalną,
  • kobiety w fizyce,
  • spuścizna kulturalna fizyki, począwszy od dziedzictwa egipskiego i starogreckiego, a skończywszy na współczesnej fizyce.

Wiele z powyższych tematów, a także dziedzictwo przełomowych odkryć Einsteina w setną rocznicę jego roku, poświęconego pamięci jego osoby i dzieła, będzie przedmiotem 13-tej Konferencji Generalnej Europejskiego Towarzystwa Fizycznego Trends in Physics (Trendy w fizyce), która ma się odbyć w Bernie (Szwajcaria) w dniach 11-15 lipca 2005 roku.

Sukces Światowego Roku Fizyki spoczywa w rękach każdego fizyka i będzie także zależeć od determinacji wszystkich Towarzystw Fizycznych oraz od otwartości, życzliwości społeczeństw i rządów wszystkich państw.

prof. dr hab. JERZY WARCZEWSKI
Kierownik Zakładu Fizyki Kryształów
Instytutu Fizyki UŚ

Ten artykuł pochodzi z wydania:
Spis treści wydania
Kronika UŚNiesklasyfikowaneNowe książkiOgłoszeniaStopnie i tytuły naukoweW sosie własnymZ Cieszyna
Zobacz stronę wydania...