Dr JAN COFALIK (1911-2001) - wspomnienie

Pod koniec maja, w przededniu 90 urodzin zmarł dr Jan Cofalik, emerytowany nauczyciel akademicki z Uniwersytetu Śląskiego, a wcześniej profesor Szkoły Podstawowej i Liceum im. A. Mickiewicza w Katowicach. Uczestnicy ceremonii pogrzebowej na cmentarzu ewangelickim przy ul. Francuskiej z żalem żegnali wybitnego humanistę, wszechstronnego erudytę, znawcę literatury polskiej i powszechnej, malarstwa, teatru, muzyki, znakomitego polonistę i wychowawcę licealistów oraz studentów, wykładowcę literatury powszechnej, teorii literatury i metodyki, autora wielu rozpraw z dydaktyki języka polskiego, pogodnego, życzliwego i skromnego człowieka, o wiedzy i osobowości wielkiego formatu.

Po dr Janie Cofaliku pozostały wspomnienia i liczne publikacje, z których nadal wzory lekcji literackich i językowych oraz interpretacji lektur szkolnych czerpie kolejne pokolenie nauczycieli polonistów. Jest to możliwe dzięki głębi, niezależńości i oryginalności myślowej Autora oraz klarownemu przekazowi treści.

Jana Cofalika interesowały najrozmaitsze aspekty nauczania literatury i języka. W Jego dorobku naukowym znajdują się rozprawy na temat wersyfikacji, malarstwa i muzyki, dramatu i teatru, liryki, podręczników szkolnych, biografii pisarzy i powieści biograficznych, kształcenia sprawności językowej uczniów. Wespół z innymi autorami opracował popularne Czytania śląskie (1957), napisał rozdział do Nauczania języka polskiego w klasie V (1973), z Ireną Tabakowską wydał książkę Kształtowanie języka ucznia w procesie nauczania języka polskiego (1963), a samodzielnie Ćwiczenia precyzji językowej ucznia ( 1978). Publikował na łamach takich czasopism, jak Chowanna, Dydaktyka Literatury lub w pracach zbiorowych, jak Z pomocą poloniście, Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego.

W książkach i artykułach zachęcał do pogłębionej rozmowy o tekstach literackich, która uwzględniałaby zarówno przesłanie, problematykę moralną, psychologiczne aspekty osobowości bohaterów, jak i walory estetyczne lektur szkolnych.

Szczególną wagę przywiązywał do wychowania widza teatralnego, głównie poprzez kontakt z teatrem żywego aktora, ale także dzięki odczytywaniu wizji scenicznej wpisanej w tekst sztuk Szekspira, Fredry i innych, zgodnie z teatralną teorią dramatu. Przekonywał o konieczności systematycznej, żmudnej i zindywidualizowanej pracy nad językiem mówionym i pisanym, która polegałaby m.in. na dostarczaniu interesujących tematów do wypowiadania się, rozwiązywaniu najrozmaitszych ćwiczeń, uwzględnianiu wszystkich elementów sytuacji komunikacyjnej, w tym osoby adresata. Wiele rozważanych tez nie straciło na aktualności, ponieważ Jan Cofalik, nie łącząc nauczania literatury z ideologią, wpisywał się w pionierski wtedy nurt w metodyce nauczania języka polskiego, który nazywany jest współcześnie nurtem antropocentryczno-kulturowym.

Jako dydaktyk literatury dr Jan Cofalik wykorzystywał własne doświadczenia z pracy szkolnego polonisty i doradcy metodycznego; a także doświadczenia autora rozpraw naukowych o charakterze literaturoznawczym. Pracę magisterską na seminarium u Profesora Stanisława Pigonia (Uniwersytet Jagielloński - 1937) pisał o dekadentyzmie, natomiast doktorat wykonywany pod kierunkiem Profesora Stanisława Zabierowskiego poświęcił problemom konstrukcji postaci w Lalce Bolesława Prusa (obrona -1970).

W ostatnich latach spotkania z dr Janem Cofalikiem okazywały się coraz częściej niemożliwe. Pan Profesor wziął jeszcze tylko udział w ogólnopolskiej konferencji dydaktyków języka polskiego, podczas której głos nestora wysłuchany został z wielką uwagą. Żywo zainteresowany teatrem zwiedził wraz ze studentami filologii polskiej wystawę-spektakl w Centrum Scenografii Polskiej Muzeum Śląskiego - o postaci w teatrze dawnym i współczesnym. Uczestniczył w zebraniu Katedry, dyskutując o związkach między poezją i filozofią.

W pamięci współpracowników pozostanie jako wspaniały rozmówca, który znajdował przyjemność w zaniedbanej dziś nieco sztuce konwersacji. Z wielką dociekliwością drążył problemy natury filozoficznej, estetycznej czy literackiej, dzieląc się przemyśleniami wynikającymi z rozległych lektur, także dzieł obcojęzycznych (znał biegle trzy języki zachodnioeuropejskie). Wnikliwie oceniał wydarzenia kulturalne, zwłaszcza muzyczne i plastyczne; entuzjazm wywołały na przykład występy Krystiana Zimermana w kolejnych etapach Konkursu Chopinowskiego. Wywody Profesora ujawniały Jego pasje intelektualne, a dla słuchaczy stanowiły nieustanne źródło inspiracji.

Dla Profesora bardzo ważne było również życie rodzinne, często opowiadał z radością i dumą o sukcesach dzieci oraz wnuków, a także o budowie pięknego domu w Wiśle. W Katedrze, którą współorganizował na początku lat 60., a kierował w latach 1970 - 1973, pracował do 1976 roku, czyli do przejścia na emeryturę.

26 maja wyrazem wielkiego szacunku dla Osoby i dzieła Jana Cofalika były kwiaty i słowa pożegnania od uczniów, studentów, przyjaciół i współpracowników oraz muzyka w wykonaniu młodziutkiej, niezwykle utalentowanej skrzypaczki z Krakowa.

Katedra Dydaktyki Języka i Literatury Polskiej
Uniwersytetu Śląskiego

Autorzy: Ewa Ogłoza
Ten artykuł pochodzi z wydania:
Spis treści wydania
NiesklasyfikowaneNowe książkiOgłoszeniaStopnie i tytuły naukoweW sosie własnym
Zobacz stronę wydania...