Jubileusz profesora Zbigniewa Bojarskiego

10 grudnia 1992 roku odbyła się uroczystość poświęcona 70 rocznicy urodzin prof. dr Zbigniewa Bojarskiego, wieloletniego pracownika i dyrektora Instytutu Fizyki i Chemii Metali na Wydziale Techniki Uniwersytetu Śląskiego. Z tej okazji Instytut przygotował seminarium naukowe, w którym uczestniczyło liczne grono zaproszonych gości i współpracowników. Uroczystość rozpoczął prof. Henryk Morawiec - dyrektor Instytutu Fizyki i Chemii Metali, który przypomniał zebranym osiągnięcia i działalność naukową prof. Bojarskiego. Następnie rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. Maksymilian Pazdan podkreślił zasługi Profesora jako wieloletniego prorektora ds. nauki naszej uczelni oraz Jego szczególną umiejętność krzewienia "ducha nauki" wśród swoich współpracowników.

Po wystąpieniu rektora zabrali głos zaproszeni goście, wspominając koleje życia Jubilata. Byli to: prof. B. Ciszewski - sekretarz IV Wydziału PAN, prof. E. Barszcz - dyrektor Instytutu Metalurgii Żelaza, prof. K. Łukaszewicz - przewodniczący Komisji Krystalograficznej PAN z Instytutu Niskich Temperatur z Wrocławia, prof. W. Truszkowski - dyrektor Instytutu Podstaw Metalurgii PAN oraz profesorowie St. Gorczyca i R. Pampuch z Akademii Górniczo-Hutniczej z Krakowa. Po przedstawieniu dorobku naukowego Jubilata pracownicy Instytutu Fizyki i Chemii Metali zaprezentowali seminaria dotyczące podstawowych badań prowadzonych w Instytucie: dr Danuta Stróż na temat metali z pamięcią kształtu i ich zastosowania, prof. Eugeniusz Łągiewka o strukturze i własnościach stopów amorficznych. Na zakończenie dr Marek Gigla przedstawił propozycje wykorzystania komputerów do nauczania krystalografii.

Profesor Bojarski urodził się 21 sierpnia 1921 roku w Posadówce koło Częstochowy. W czerwcu 1939 roku uzyskał świadectwo dojrzałości. Po zakończeniu wojny studiował na Wydziale Chemicznym Politechniki Śląskiej uzyskując w roku 1949 stopień magistra inżyniera. Koleje awansu naukowego prof. Bojarskiego wyznaczają kolejno daty: stanowisko docenta w 1956 roku, stopień naukowy kandydata nauk technicznych uzyskany w roku 1957, profesora nadzwyczajnego w 1962, profesora zwyczajnego w 1971. W 1973 roku został wybrany członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk, a w 1986 członkiem rzeczywistym PAN. Pracę zawodową rozpoczął w 1 X48 roku w obecnym Instytucie Metalurgii Żelaza jako dyplomant. W roku 1959 prof. Bojarski rozpoczął pracę dydaktyczną na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach. Po połączeniu jej z filią UJ w Uniwersytet Śląski stał się on głównym miejscem Jego pracy. Na początku iat siedemdziesiątych prof. Bojarski zapoczątkował i rozwinął metodę rentgenowskiej analizy spektralnej w mikroobszarach, a w 1973 uruchomiona została w kierowanym przez Niego Zakładzie pierwsza w kraju mikrosonda elektronowa. Owocem tych badań jest monografia autorstwa Profesora pt.: "Mikroanalizator rentgenowski".

W czasie pracy w Uniwersytecie Śląskim działalność materiałoznawcza Profesora dotyczy badań nad przemianami strukturalnymi w stalach maraging oraz opracowaniem stali o podwyższonej żywotności do pracy w wysokich temperaturach i środowiskach utleniająco-nawęglających. Wyniki tych prac zostały opublikowane przez Uniwersytet Śląski w monografiach "Stale maraging tworzywo narzędziowe" i "Problemy eksploatacyjne rur katalitycznych reformingu parowego". W latach 1969-81 prof. Bojarski był prorektorem do spraw nauki naszej uczeIni, zaś od 1974 do 1991 roku pełnił funkcję Dyrektora Instytutu Fizyki i Chemii Metali. W roku 1983 podjął dodatkową pracę w Instytucie Podstaw Metalurgii PAN, kierując Pracownią Badań Strukturalnych. Prof. Bojarski stale utrzymywał ścisłe kontakty z zagranicznymi ośrodkami naukowymi. W okresie pracy w Instytucie Metalurgii Żelaza odbył staże naukowe w Instytucie Fizyki Czechosłowackiej AN, Instytucie Metalurgii im. Bajkowa AN ZSRR oraz na Wydziale Metalurgicznym Uniwersytetu w Swonsea w Wielkiej Brytanii. Pracując już na Uniwersytecie Śląskim, prof. Bojarski w latach 1973174 przebywał na rocznym stypendium naukowym na Uniwersytecie Stanu Ilinois w Urbanie. W późniejszych latach wizytował wiele ośrodków w RFN, Francji, Szwecji i byłym ZSRR, brał udział w kongresach i konferencjach dotyczących strukturalnych metod badań materiałów. We wszystkich instytucjach naukowych, w których pracował, rozwijał prof. Bojarski intensywną działalność naukową, dydaktyczną i naukowo-organizacyjną. Pod Jego kierunkiem i z Jego inicjatywy rozwinięto metody dyfrakcyjnej topografii rentgenowskiej, małokątowego rozpraszania promieniowania rentgenowskiego, metodę Bonda precyzyjnego pomiaru stałych sieciowych monokryształów. Od 1962 roku zapoczątkował cykl konferencji pt. "Rentgenowska analiza strukturalna w metalurgii i metaloznawstwie" przemianowany na "Applied Crystallography" konsekwentnie powtarzany co 2 lata. Do ostatnich osiągnięć metodycznych należy zaliczyć zorganizowanie w roku 1990 i 1992 w Cieszynie międzynarodowej Szkoły Rietvelda. Szkoła ta przyczyniła się do upowszechnienia tej interesującej metody pozwalającej z materiału polikrystalicznego określić budowę jego komórki elementarnej. Owocem działalności prof. Bojarskiego w dziedzinie rentgenowskich metod badań materiałów jest obszerna monografia wydana przez PWN w roku 1988 pt "Rentgenowska analiza strukturalna". Do ostatnich osiągnięć materiałoznawczych należy zaliczyć zainicjowanie i udział w badaniach nad stopami z pamięcią kształtu na osnowie miedzi i niklu. Stopy te, ich struktura i własności, są jednym z podstawowych tematów badań prowadzonych w Instytucie Fizyki i Chemii Metali Uniwersytetu Śląskiego. Efektem tych badań jest współautorstwo książki "Metale z pamięcią kształtu" wydanej przez PWN w roku 1989. O działalności naukowo-organizacyjnej prof. Bojarskiego świadczy również to, iż od 1981 roku jest przewodniczącym Komitetu Nauk o Materiałach PAN, redaktorem czasopisma Archiwum Nauki o Materiałach, przewodniczącym Komisji Krystalografii Stosowanej w Komitecie Krystalografii PAN, wchodzi w skład Komitetu Metalurgii PAN i Rady Redakcyjnej "Archiwum Hutnictwa". Od 1988 roku jest przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Podstaw Metalurgii PAN im. A. Krupkowskiego. Patrząc na dotychczasową działalność naukowo-badawczą prof. Bojarskiego widać, iż wywarła ona duży wpływ na badania prowadzone w ośrodkach, w których pracował. Zostawiła ona również trwały ślad w literaturze naukowej. Spis publikacji prof. Bojarskiego obejmuje 120 pozycji w czasopismach naukowych oraz 10 opracowań monograficznych i książek. Ponadto jest członkiem takich organizacji jak International Central for Diffraction Date USA oraz od 1987 roku członkiem Commission for Powder Diffraction International Union of Crystallography oraz członkiem Komitetu Redakcyjnego czasopisma Powder Diffracrion USA.

W uznaniu za działalność naukową i dydaktyczną otrzymał prof. Bojarski wielokrotnie nagrody Ministra Szkolnictwa Wyższego, Sekretarza Naukowego PAN oraz innych instytucji naukowych i gospodarczych. Uhonorowany został wieloma odznaczeniami państwowymi, między innymi Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy I i II klasy oraz tytułem Zasłużonego Nauczyciela.