FILOZOFICZNE I METODOLOGICZNE INSPIRACJE PEDAGOGIKI

WYKŁADY IM. KAZIMIERZA TWARDOWSKIEGO W CIESZYNIE

Dyskusje o dydaktyce szkolnictwa wyższego, prowadzone w zakładzie Dydaktyki ogólnej, i współpraca pedagogów z filozofami zaowocowały projektem zorganizowania - przez Instytut Pedagogiki Wydziału Pedagogiczno-Artystycznego Filii Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie - instytucji Wykładów im. Kazimierza Twardowskiego w Cieszynie.

Ustanowienie instytucji Wykładów im. Kazimierza Twardowskiego w Cieszynie nawiązuje do:

1. Historycznego faktu wykładów, które w Cieszynie w sierpniu 1904 r. wygłosił prof. K. Twardowski, a ich adresatami byli nauczyciele. Wykłady z zakresu dydaktyki, pt. Wychowanie i nauka, odbyły się w ramach - głosi oficjalna nota, opublikowana wraz z tekstem wystąpień - "Wakacyjnego Kursu Uniwersyteckiego urządzonego w Cieszynie przez Polskie Towarzystwo Pedagogiczne w Księstwie Cieszyńskim, dn. 15 - 30. 08. 1904r. ".

2. Cieszącej się uznaniem, uniwersyteckiej tradycji wykładów, nazwanych imieniem wybitnego naukowca ("patrona", związanego w jakiś sposób z danym ośrodkiem akademickim), do wygłoszenia których zaprasza się uczonych, będących wybitnymi znawcami podejmowanych w ramach wykładów zagadnień. Należy też dodać, że wykłady takie, mając swój szczególny status - podkreślając wartości tradycji i ciągłości nauki, zarazem ukazując nowe horyzonty - efektywnie pobudzają życie intelektualne wyższych uczelni.

Wykłady im. Kazimierza Twardowskiego w Cieszynie, strukturalnie związane z Instytutem Pedagogiki są organizowane we współpracy z Cieszyńskim Kołem Polskiego Towarzystwa Filozoficznego. Za taką współpracą przemawia racja historyczna: za założyciela PTF uznaje się K. Twardowskiego i z nim wiąże się ideały urzeczywistnienia przez to towarzystwo naukowe. Taka współpraca daje również możliwość skutecznego propagowania instytucji Wykładów im. Kazimierza Twardowskiego w ogólnopolskim środowisku filozoficznym.

Wykłady im. Kazimierza Twardowskiego w Cieszynie są realizowane zgodnie z wzorem podobnych instytucji w innych ośrodkach uniwersyteckich. Trwają one trzy dni, a każdy cykl wykładów zostanie opublikowany w osobnej serii Wykładów im. Kazimierza Twardowskiego.

Wykłady im. Kazimierza Twardowskiego w Cieszynie adresowane do pracowników naukowych i studentów Filii, służą filozoficznemu i metodologicznemu pogłębianiu nauk pedagogicznych, mają przybliżać osiągnięcia różnych dziedzin filozofii oraz współczesnych orientacji w metodologii nauk. Taki program jest zgodny z ideami K. Twardowskiego i szkoły Lwowsko-Warszawskiej. Tradycja szkoły K. Twardowskiego inspiruje do podjęcia, w ramach instytucji Wykładów, szerokiego spektrum zagadnień z różnych, dynamicznie rozwijających się dziedzin wiedzy: prakseologii, informatyki, teorii komunikacji i teorii sztucznej inteligencji - i ukazania ich związku z kwestiami interesującymi nauki pedagogiczne. Idee założyciela Szkoły Lwowsko-Warszawskiej skłaniają zarazem do wnikliwego rozpatrzenia problematyki aksjologicznej i etycznej oraz roli uniwersytetu, wolności nauki i zadań dydaktyki akademickiej.

Należy dodać, że jest to zarazem forma odpowiedzi na apel profesora Czesława Głombika do społeczności akademckiej UŚ, aby - kultywując pamięć Twardowskiego - twórczo podjąć dorobek szkoły Lwowsko-Warszawskiej. Apel ten skierował on w wykładzie inauguracyjnym, w trakcie otwarcia roku akademickiego na Uniwersytecie Śląskim 3 X 1997r. Tekst wykładu nosi dobitny tytuł Mistrzowie polskiej inteligencji.

Znaczenie dorobku Szkoły Lwowsko-Warszawskiej dla całej nauki polskiej podkreślił też Jana Pawła II w liście do prof. Stefana Swieżawskiego, przesłanym w związku z obchodami stulecia tej Szkoły:

"W życiu polskich środowisk filozoficznych - zwłaszcza w okresie międzywojennym - Szkoła Twardowskiego odegrała doniosłą rolę. A trzeba dodać, iż jej tradycja jest nadal żywa. Również wielu filozofów o inspiracji chrześcijańskiej poczuwa się do związków z tą Szkołą, a zwłaszcza z jej metodą filozofowania. Jej ducha, a także metodologiczną dyscyplinę myśli, dobrze oddaje motto: Ars logica bonos mores colit in cogitando et dicendo".

***

Wykłady inugurujące instytucję Wykładów im. Kazimierza Twardowskiego w Cieszynie wygłosił - w dniach 5-7 maja - prof. dr hab. Ryszard Jadczak (UMK Toruń, Instytut Filozofii), uznany za autorytet w zakresie badań nad dorobkiem K. Twardowskiego i szkoły Lwowsko-Warszawskiej. Jest on autorem kilku książek nt. filozoficznych poglądów Twardowskiego (na szczególną uwagę zasługuje praca Człowiek szukający etyki - o filozofii moralnej Twardowskiego) i polskiej filozofii analitycznej oraz wydawcą pism Tawrdowskiego (m. in. rozpraw pedagogicznych). Był on też organizatorem sympozjum w Toruniu, na którym spotkali się kontynuatorzy i badacze Szkoły Lwowsko-Warszawskiej.

Profesor Ryszard Jadczak w cyklu Wykładów im. Kazimierza Twardowskiego, przedstawił filozoficzne i dydaktyczne koncepcje K. Twardowskiego oraz jego organizacyjną działalność.

Wykłady otworzył dyrektor Instytutu Pedagogiki prof. dr hab. Wojciech Kojs - omówił ideę i program instytucji Wykładów. Następnie mgr Marek Rembierz przybliżył dorobek naukowy prof. R. Jadczaka. Wykładom towarzyszyły dwa konwersatoria prowadzone przez prof. Jadczaka, na których analizowano teksty K. Twardowskiego: (1) pt. O błędach w myśleniu i zasadach krytyki naukowej - dla pracowników i doktorantów Zakładu Dydaktyki ogólnej; (2) pt. O rzetelności i niezależności myśli - dla studentów III i IV r. z proseminariów i seminariów magisterskich. Program wzbogacił wykład dr. Adama Olecha (WSP Częstochowa, Zakład Filozofii) pt. Wprowadzenie do koncepcji języka K. Twardowskiego i K. Ajdukiewicza.

Wykłady inaugurujące prof. R. Jadczaka ukazały zasadność ustanowienia instytucji Wykładów w Cieszynie i odwołania się do imienia i tradycji K. Twardowskiego - filozofa i pedagoga. Przybliżyły też pracownikom i studentom Filii UŚ w Cieszynie ideę instytucji Wykładów oraz przyczyniły się do uformowania ich długofalowego programu.

Wśród uczonych, których organizatorzy Wykładów chcą pozyskać jako wykładowców wymienię profesorów nawiązujących do dzieła Twardowskiego i jego szkoły: Mariana Przełęckiego, Leona Koja, Jacka Juliusza Jadackiego, Witolda Marciszewskiego, Jana Woleńskiego, Wojciecha Gasparskiego, Ryszarda Wiśniewskiego, jak też Mieczysława Porębskiego i ks. Michała Hellera. Podejmowane przez nich zagadnienia: spór o uzasadnienie koncepcji racjonalności (o rozumne widzenia świata), filozoficzne analizy języka, prakseologia, kwestia modalności w filozofii i logice, teoria komunikacji, informatyka i teoria sztucznej inteligencji oraz problemy aksjologii, etyki sztuki są jak najbliższe programu Wykładów im. Kazimierza Twardowskiego, są też niezmiernie ważne dla nauk pedagogicznych, w szczególności dla dydaktyki.

Autorzy: Marek Rembierz