II Tydzień Języka Ojczystego został zorganizowany przez Oddział Katowicki Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego we współpracy z Wydziałem Filologicznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Stowarzyszeniem Przyjaciół Instytutu Języka Polskiego UŚ „Via Linguae” oraz Centrum Informacji Naukowej i Biblioteką Akademicką. Przez pięć dni odbywały się wykłady i warsztaty prowadzone przez językoznawców, literaturoznawców i dydaktyków. Tematem przewodnim w tym roku była frazeologia.

Jedna z prelegentek w ramach II Tygodnia Języka Ojczystego – prof. zw. dr hab. Krystyna Kleszczowa

Cykl spotkań otworzyła prof. Helena Synowiec z Katedry Dydaktyki Języka i Literatury Polskiej UŚ wykładem pt. „Piąte przez dziesiąte – o frazeologii gwarowej”, który był okazją do refleksji nad bogactwem odmian współczesnej polszczyzny (m.in. gwar i dialektów). Prelegentka podzieliła się spostrzeżeniami na temat swoistości frazeologizmów występujących w gwarach śląskich. Odwołując się do licznych przykładów, wskazała na strukturę frazeologizmów, ich komponenty leksykalne, na podobieństwa formalne i semantyczne frazeologizmów gwarowych do frazeologii polszczyzny potocznej.

Katedrę Dydaktyki reprezentowała również dr hab. Danuta Krzyżyk, która w wykładzie „Nasze kulturowe DNA – biblizmy i mitologizmy w polszczyźnie” przypomniała wspólne dla kultury i języków europejskich jednostki o proweniencji biblijnej i mitologicznej będące źródłem ogromnej wiedzy o człowieku, szczególnie w Europie, oraz kluczem do odczytania wielu dzieł sztuki, w tym tekstów literackich.

Wykład pt. „Z sercem na dłoni – frazeologia z nazwami części ciała” wygłosiła mgr Emilia Czarnota z Katedry Dydaktyki. Prelegentka zauważyła, że frazeologizmy zawierające nazwy części ciała to liczna i bardzo zróżnicowana grupa związków frazeologicznych, nie tylko w polszczyźnie. Po części wykładowej E. Czarnota poprowadziła warsztaty, podczas których uczniowie mieli okazję zapoznać się ze słownikami frazeologicznymi, a także rozwiązywali ćwiczenia słownikowo-frazeologiczne.

Dr hab. Małgorzata Wójcik-Dudek wygłosiła wykład pt. „Nicowanie języka. Związki frazeologii i poezji” zainspirowany książką Tadeusza Sławka NICowanie świata. Zdania z Szekspira. Spotkanie z uczniami poświęciła znanemu wierszowi Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Niebo złote ci otworzę. Celem wystąpienia było zaproszenie młodzieży do niespiesznej lektury, wrażliwej na językowy detal i jednocześnie nieufnej wobec przyjętych interpretacji.

Dr hab. Marta Tomczok z Instytutu Nauk o Literaturze Polskiej UŚ im. I. Opackiego poprowadziła warsztaty pt. „Przerobić ludzi na mydło – frazeologia w prozie Tadeusza Borowskiego i Zofii Nałkowskiej wobec współczesnych kryminałów retro”, podczas których analizowała frazeologizmy występujące w opowiadaniach Tadeusza Borowskiego i Medalionach Zofii Nałkowskiej. Wspólnie z młodzieżą zastanawiała się, czemu służą maksymy, sentencje i skrzydlate słowa w literaturze o ludobójstwie. Refleksje o języku tekstów o wojnie M. Tomczok odniosła do fragmentów powieści kryminalnej Marcina Wrońskiego.

Instytut Języka Polskiego UŚ im. I. Bajerowej UŚ reprezentowało 5 prelegentek. Frazeologii w reklamie poświęciła swój wykład pt. „Skrzydlate słowa kultury konsumpcji” dr hab. prof. UŚ Iwona Loewe, która skupiła się na problemie migracji tego typu związków wyrazowych w dwu kierunkach: z kultury do reklamy i z reklamy do kultury.

Dr hab. Katarzyna Wyrwas uzmysłowiła młodym odbiorcom, czym jest błąd frazeologiczny, omawiając w wykładzie pt. „Dlaczego nie trzecie koło u wozu?” przyczyny powstawania błędów frazeologicznych i przedstawiając wybrane typy niepoprawnych konstrukcji.

Dr Ewa Biłas-Pleszak w wykładzie pt. „Od kociej muzyki po koncertowe oszczędzanie – rzecz o muzycznych frazeologizmach” starała się pokazać, że odesłania do sztuki dźwięków odnaleźć można w licznych związkach frazeologicznych.

O łączności między dawną a współczesną polszczyzną mówiła dr hab. Agnieszka Piela. Podczas wykładu pt. „Do siego roku! Archaizmy jako składniki związków frazeologicznych” wykazała, że w wielu frazeologizmach zachowały się archaiczne wyrazy, formy i znaczenia (np. łaknąć czegoś jak kania dżdżu, nudy na pudy, niech to dunder świśnie), stanowiąc dokument życia w odległych czasach i dowód na obecność historii we współczesności.

Cykl spotkań z młodzieżą zamknął wykład prof. zw. dr hab. Krystyny Kleszczowej pt. „Związki frazeologiczne zwierciadłem czasów minionych” ukazujący, że ważne dla naszych przodków elementy życia codziennego do dziś tkwią w związkach frazeologicznych, takich jak m.in. bać się jak ognia; nie wywołuj wilka z lasu; silny jak dąb.

Wydarzenie cieszyło się dużym zainteresowaniem, zwłaszcza środowiska szkolnego. Dodatkową atrakcją przygotowaną dla uczniów była gra edukacyjna „Na tropie języka i nowoczesnych technologii”, przeprowadzona przez pracowników CINiB-y.