Badania prowadzone przez Annę Łazukę dotyczą budowy i poszczególnych etapów rozwoju straszyków. Największym zainteresowaniem studentki cieszą się gatunki z rzędu Phasmatodea (Agathemerodea, Timema i Verophasmatodea). Badania i obserwacje studentki nadzorowane są przez dr. inż. Marcina Walczaka, adiunkta Katedry Zoologii WBiOŚ UŚ.

Anna Łazuka z patyczakiem Phrynganistria heusii

Studentka mimo młodego wieku brała udział w licznych konferencjach oraz projektach naukowych, w tym m.in.: „Kompleksowa inwentaryzacja entomo- i arachnofauny kamieniołomu wapienia Górażdże”. Celem projektu – biorącego udział w międzynarodowym konkursie Quarry Life Award – było sprawdzenie, jakie gatunki owadów i pajęczaków występują na terenie wyrobiska kopalni wapienia Górażdże, oraz zaproponowanie metod ochrony gatunków rzadkich i zagrożonych. Projekt zakwalifikował się do finału konkursu. Studentka otrzymała również stypendium ministra nauki i szkolnictwa wyższego oraz Grant Rektora UŚ dla najlepszych studentów dla projektu „Badania morfologii oraz cyklu życiowego owadów z rzędu Phasmatodea ze szczególnym uwzględnieniem podrodziny Heteropteryginae”. Celem projektu jest kompleksowy opis nimf straszyków kliku różnych słabo poznanych gatunków, w szczególności morfologii ich ciała, struktur czepnych i behawioru. Uzyskane wyniki prezentowane były na wielu konferencjach naukowych, w tym międzynarodowych. Anna Łazuka brała także udział w projekcie Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska UŚ, którego celem było zbadanie wpływu pestycydu (w formie nanocząstek) i nanopestycydu na bakterie występujące w glebie.

– Od zawsze czułam słabość do Natury. Będąc dzieckiem, poznawałam przyrodę na rodzinnej działce, później zaczęłam uczęszczać na giełdy terrarystyczne. Tam mogłam zaobserwować wiele fascynujących zwierząt, pajęczaków, owadów, płazów i gadów w licznych odmianach i gatunkach. Niektóre z nich widziałam po raz pierwszy w życiu, co tym bardziej pogłębiało moją ciekawość. To doprowadziło mnie do Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska, gdzie obecnie prowadzę swoje badania – opowiada Anna Łazuka.

Samica liśćca z gatunku Phyllium jacobsoni

Owady z rzędu Phasmatodea można podzielić na trzy morfotypy: straszyki, patyczaki i liśćce (choć nie są to określenia stosowane w nomenklaturze naukowej, są przyjęte w nazewnictwie potocznym). Zamieszkują tereny tropikalne i subtropikalne, gdzie sprzyja im ciepło i odpowiednia wilgotność powietrza. Najwięcej owadów z rzędu Phasmatodea występuje na azjatyckiej wyspie Borneo (300 gatunków).

Podstawową ich zdolnością jest mimetyzm polegający na upodobnieniu wyglądu do otaczającego środowiska. Patyczaki (np. Phrynganistria heusii) wyglądem przypominają gałązki drzew i krzewów. Przez większość czasu przesiadują nieruchomo na gałęziach. Kiedy wyczuwają zagrożenie, uciekają lub próbują przestraszyć napastnika. Mogą osiągnąć długość nawet do 50 cm. Straszyki (np. Sungaya inexpectata) dzięki licznym wyrostkom oraz charakterystycznemu pokrojowi ciała upodabniają się do kory drzew lub wyschniętych liści. Do ich indywidualnych atrybutów należy sposób poruszania się przy powiewie wiatru – wtedy straszyki chwieją się, jak wysuszone liście drzew. Dorosłe osobniki osiągają do 25 cm długości. Liśćce (np. Phyllium giganteum, Phyllium jacobsoni lub Phyllium philippinicum) mają niespotykanie spłaszczone ciała. Są na tyle podobne do naturalnego liścia, iż na grzbiecie mają zarys jego nerwacji. Zazwyczaj przyjmują płaską pozycję. W momencie zagrożenia nimfy zwijają odwłok w kierunku głowy jak skorpion w celu odstraszenia potencjalnego przeciwnika. Młode liśćce są postury mrówki, dorosłe samice osiągają wymiary 6–12 cm, samce są mniejsze i bardziej zwężone od samic.

Zainteresowania Anny Łazuki doprowadziły ją do pewnej luki w biologicznej analizie rozwoju owadów straszykowatych.

– Swoje badania licencjackie poświęciłam jednemu z większych gatunków straszyka, Heteropteryx dilatata, zwanego potocznie straszykiem olbrzymim. Najbardziej okazałe samice mogą osiągnąć wagę ponad 50 gramów i długość 17 cm. Samce są mniej masywne, lecz dzięki temu posiadają zdolność do lotu. Choć Heteropteryx dilatata został odkryty już w XVIII wieku, nie doczekał się jeszcze pełnego opisu rozwoju larwalnego. Owady tego gatunku przechodzą rozwój hemimetaboliczny niezupełny, co oznacza, że młode osobniki są bardzo podobne do dorosłych, w odróżnieniu od przeobrażenia holometabolicznego, w którym wyróżnić można trzy etapy rozwoju: larwę, poczwarkę i imago. Występują jednak pewne różnice, które postanowiłam prześledzić. Moje badania licencjackie polegały na dokładnej obserwacji każdego etapu rozwojowego straszyka olbrzymiego, czego dokonywałam przy użyciu specjalistycznych mikroskopów. Sporządzone przeze mnie rysunki, dokumentacja zdjęciowa oraz dokładny opis każdej z nimf ukazują pełną morfologię tych zwierząt z podaniem dokładnego czasu między poszczególnymi wylinkami. Prace, które prowadzę obecnie, dotyczą opisu nowego gatunku liśćca. W hodowlach amatorskich i w handlu liśćce są bardzo popularnymi owadami, dlatego razem z moim promotorem dr. inż. Marcinem Walczakiem chcemy opisać nowy dla nauki gatunek liśćca wraz z jego stadiami rozwojowymi.

Straszyki z gatunku Heteropteryx dilatata

Podczas prowadzenia badań nad tymi owadami studentka natyka się na wiele przyrodniczych ciekawostek, które dotyczą badanych przez nią gatunków.

– Heteropteryx dilatata posiada zdolność strydulacji, czyli wydawania dźwięku zbliżonego do targanego papieru, co czyni za pomocą odnóży i drugiej pary skrzydeł. Straszyki, np. Dares verucosus, potrafią również udawać martwe dla własnej obrony. Niektóre z tych owadów wydzielają różnego rodzaju chemiczne substancje (np. gatunki z rodzaju Anisomorpha), przez co są nazywane potocznie straszykami plującymi. Do straszyków należą także jedne z najdłuższych owadów świata, Phobaeticus chani, których dorosłe osobniki osiągają 50 cm długości.

Studentka biologii od paru lat aktywnie uczestniczy w pracach nad etapami rozwoju larwalnego owadów. Planowana jest publikacja jej pracy licencjackiej, która ukaże się w formie artykułu naukowego. Przyszłość Anny Łazuki nie kończy się jednak na poziomie magisterskim, swoje badania chciałaby bowiem rozwijać podczas studiów doktoranckich.