Oprócz naszej uczelni porozumienie sygnowali również przedstawiciele czterech innych szkół wyższych z województwa śląskiego oraz reprezentant Głównego Instytutu Górnictwa. Spotkaniu w rektoracie UŚ towarzyszyło seminarium „Nauka dla samorządu – wiedzieć, żeby działać”, podczas którego omówiono pierwsze wyniki badań prowadzonych przez OPMiM.

Seminarium „Nauka dla samorządu – wiedzieć, żeby działać” inaugurujące współpracę międzyuczelnianą w ramach Obserwatorium Procesów Miejskich i Metropolitalnych (OPMiM)

Dokument uroczyście podpisali: rektor UŚ prof. dr hab. Andrzej Kowalczyk, rektor Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach prof. dr hab. Antoni Cygan, rektor Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej prof. dr hab. Jarosław Janicki, rektor Wyższej Szkoły Biznesu w Dąbrowie Górniczej dr prof. WSB Zdzisława Dacko-Pikiewicz, prorektor ds. nauki i rozwoju Politechniki Śląskiej prof. dr hab. inż. Marek Pawełczyk oraz zastępca naczelnego dyrektora Głównego Instytutu Górnictwa dr inż. Jan Bondaruk.

– Wspólne działanie na rzecz utworzenia i funkcjonowania metropolii jest wyraźnie w naszym interesie. Metropolia jest bardzo potrzebna, zarówno środowisku akademickiemu, jak i całemu regionowi – przekonywał rektor Andrzej Kowalczyk.

Podpisanie porozumienia zbiegło się w czasie z podpisaniem ustawy metropolitalnej dla województwa śląskiego przez Prezydenta RP. 4 kwietnia Andrzej Duda sygnował dokument, na mocy którego 1 lipca 2017 roku ma powstać metropolia śląsko-zagłębiowska. W jej skład ma wejść 40 miast i gmin regionu zamieszkanych łącznie przez 2,3 miliona osób.

– Kłopoty, które pojawiły się na etapie redagowania ustawy, są stosunkowo niewielkie w porównaniu z problemami, które napotkamy na etapie realnego funkcjonowania związku metropolitalnego – stwierdził prorektor ds. współpracy międzynarodowej i krajowej dr hab. prof. UŚ Tomasz Pietrzykowski, przewodniczący Rady Programowej OPMiM. – To egzamin zarówno dla decydentów, jak i dla elit śląskich, na ile dojrzeliśmy do realizacji marzeń o metropolii. Mam nadzieję, że dzięki zasobom intelektualnym uda się temu wyzwaniu sprostać.

– Chciałbym wierzyć, że podpisanie obu dokumentów to wcale nie zbieg okoliczności – mówił z uśmiechem dr hab. Robert Pyka z Zakładu Socjologii Polityki UŚ, założyciel OPMiM oraz przewodniczący komitetu sterującego, który naukowo zajmował się procesem powstawania metropolii francuskich. Zadaniem Obserwatorium zrzeszającego prawie 90 naukowców różnych specjalności jest zapewnienie samorządowcom teoretycznego zaplecza dla przyszłych działań powołujących do życia metropolię i konsolidujących jej funkcjonowanie.

Badania własne OPMiM, które omówiono podczas seminarium (i których wyniki – w wersji pełnej i skróconej – można znaleźć na stronie internetowej www.obserwatoriummiasto.us.edu.pl, tam również dostępna jest szczegółowa struktura Obserwatorium), koncentrowały się wokół czterech zagadnień: 1) stanu wiedzy na temat obszaru metropolitalnego, 2) sensowności powstania OPMiM, 3) oczekiwań wobec aktywności Obserwatorium oraz 4) współpracy samorządów w obszarze metropolitalnym. W czasie od listopada 2016 roku do stycznia 2017 roku zaproponowano wywiady swobodne prezydentom 14 miast Górnośląskiego Związku Metropolitalnego (GZM), rozesłano także ankiety do wszystkich radnych tych miast. Na wywiad zgodziło się 10 włodarzy, kwestionariusz wypełniło 105 radnych. Poniżej referujemy tylko kilka najciekawszych spośród pierwszych ustaleń Obserwatorium.

Część prezydentów oraz ok. 20 proc. radnych uważa, iż wie bardzo dużo na tematy metropolitalne. Największy deficyt wiedzy respondentów odnosi się do problemów swoistych dla funkcjonowania obszaru metropolitalnego – jego zarządzania oraz spójności poszczególnych polityk publicznych.

Zdecydowana większość prezydentów i radnych (prawie 90 proc.) dostrzega zapotrzebowanie na działalność proponowaną przez OPMiM, twierdząc jednocześnie, że samorządy powinny się w nią włączać. Ponadto priorytetem wykonywanych analiz OPMiM powinny być kwestie rynku pracy oraz – co nie jest zaskoczeniem – komunikacja i transport publiczny w obrębie metropolii. Badani zdecydowanie zaaprobowali również propozycję realizacji kompleksowych, cyklicznych raportów socjologicznych w miastach obszaru metropolitalnego.

Ocena współpracy pomiędzy miastami GZM jest ambiwalentna: zdaniem niespełna 42 proc. radnych układa się bardzo dobrze lub dobrze, ale aż połowa respondentów uważa, że trudno to jednoznacznie ocenić albo że przykładów pozytywnych jest tyle samo, ile przykładów negatywnych. Jako powody takiego stanu rzeczy wskazywano partykularne interesy poszczególnych miast, konflikty polityczne oraz brak uregulowań prawnych definiujących współpracę. Za przystąpieniem do Związku Metropolitalnego Województwa Śląskiego opowiada się blisko 90 proc. radnych, ale stanowisko włodarzy miejskich jest w tej materii znacznie bardziej zniuansowane – niektórzy stawiają pewne warunki.

Po seminarium odbył się jeszcze warsztat dyskusyjny, w czasie którego pracownicy samorządowi odpowiedzialni za rozwój miast mogli przedyskutować wyniki badań z przedstawicielami OPMiM.