Od szesnastu lat, we wrześniu, w okolicach rocznicy nadania Katowicom praw miejskich (11 września 1865 roku) odbywa się szereg imprez, wśród których jednym z najważniejszych wydarzeń jest konferencja naukowa. Tegoroczne, 151. urodziny miasta uhonorowano tematem: Założyciele miasta oraz mecenasi nauki, kultury i sztuki w dziejach Katowic. Konferencję objął honorowym patronatem prezydent miasta Marcin Krupa.

Prof. zw. dr hab. Ewa Chojecka wygłosiła wykład wprowadzający i poprowadziła obrady pierwszego dnia konferencji

Na miejsce uroczystego otwarcia obrad organizatorzy (Muzeum Historii Katowic, Polska Akademia Nauk Oddział w Katowicach oraz Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Katowicach) wybrali szczególny obiekt – piękną, neorenesansową willę, tzw. pałac braci Abrahama i Josefa Goldsteinów, budynek, którego dzieje wpisują się w początek historii miasta nad Rawą. Następnie naukowe dysputy przeniosły się do równie godnego gmachu, jakim jest siedziba Muzeum Historii Katowic przy ul. ks. Józefa Szafranka.

Jak dużym zainteresowaniem cieszą się te coroczne spotkania, najlepiej świadczą wypełnione dostawianymi krzesłami korytarze wokół sal konferencyjnych. Tak było i w tym roku, wśród zainteresowanych tematem znalazło się liczne grono katowickich licealistów, z których obecności nie krył zadowolenia Mariusz Skiba, wiceprezydent Katowic, przypominając, że bez skarbnicy, jaką jest znajomość przeszłości miasta, nie jest możliwe budowanie jego teraźniejszości. Włodarze miasta złożyli podziękowania dyrektorowi Muzeum Historii Katowic dr. Jackowi Sieblowi oraz prof. dr. hab. Antoniemu Barciakowi, przewodniczącemu rady naukowej MHK i współtwórcy scenariuszy katowickich konferencji za wysiłek i konsekwencję w pracy na rzecz gromadzenia, systematyzowania i utrwalania wiedzy o historii miasta.

Tegoroczna konferencja została podzielona na kilka bloków tematycznych, wśród których znalazły się m.in. początki administracji w Katowicach, rola mecenatu, instytucji i animatorów w promowaniu kultury i sztuki w mieście. Znamienitą większość autorów wystąpień stanowili naukowcy z Uniwersytetu Śląskiego, m.in.: prof. dr hab. Antoni Barciak, dr hab. Joanna Januszewska-Jurkiewicz, dr hab. Zygmunt Woźniczka, dr hab. Katarzyna Tałuć, dr hab. Aleksandra Skrzypietz, dr Mirosław Węcki, dr Przemysław Piwowarczyk, dr Andrzej Drogoń. Prof. zw. dr hab. Ewa Chojecka wygłosiła wykład wprowadzający i prowadziła pierwszy dzień obrad, w drugim dniu dyskutowano pod kierownictwem prof. zw. dr hab. Krystyny Heskiej-Kwaśniewicz.

Podczas dyskusji wiele uwagi poświęcono historii mecenatu, którego początki sięgają lat 50. przed naszą erą, kiedy to Gaius Cilnius Maecenas, rzymski polityk, poeta, doradca i przyjaciel Oktawiana Augusta, objął opieką m.in. Wergiliusza i Horacego, kładąc tym samym podwaliny pod protektorat sztuki i nauki. Mecenat ewoluował przez następne wieki, przybierając różnorodne formy, modyfikowany zmieniającym się kontekstem historycznym. Prof. dr hab. Jerzy Wyrozumski, wieloletni sekretarz generalny Polskiej Akademii Umiejętności, przypomniał o niezwykłej roli mecenatu w latach, kiedy w wyniku zaborów Polska znikała z mapy Europy. To właśnie wówczas bogaty magnat książę Józef Aleksander Jabłonowski, wielki miłośnik nauki, założył Towarzystwo Naukowe Jabłonowskich (Societas Jablonoviana), które pokonując różne dziejowe przeszkody, istnieje do dzisiaj, promując nadal naukę i badaczy.

Jednym z wyznaczników współczesnego mecenatu jest m.in. utrata bezinteresowności protektorów, którzy udzielając wsparcia, budują własny prestiż.

– Jednocześnie – jak stwierdziła prof. Ewa Chojecka – ulega zmianie dialogiczność pomiędzy darczyńcą a biorącym.

Jaka jest między nimi relacja, gdzie przebiega granica między wolnością i swobodą tworzenia obdarowywanego, a jak dalece mniej lub bardziej delikatnie narzucane mu są pewne wymogi – to zagadnienia, które zawładnęły dyskusją.

W drugim dniu tematem obrad był m.in. nazistowski mecenat w okupowanych Katowicach, przejęcie roli protektora nauki i kultury przez władze wojewódzkie PPR i PZPR, a także współczesny mecenat przedsiębiorców, firm oraz koncernów. Ostatnia część poświęcona była roli instytucji i animatorów w promowaniu kultury i sztuki.

Podczas dwudniowych spotkań można było zakupić publikację będącą zapisem ubiegłorocznej katowickiej konferencji naukowej, szczególnej, zorganizowanej bowiem dla uczczenia 150. rocznicy powstania miasta. Monografia pod redakcją profesora Antoniego Barciaka zatytułowana Półtora wieku dziejów Katowic. Przywracanie historycznej pamięci jest już piętnastym tomem konferencyjnej kolekcji, ale pierwszym wydanym przez Muzeum Historii Katowic.

Katowickie konferencje naukowe wrosły już w tradycję wrześniowych imprez związanych z rocznicą podniesienia Katowic do rangi miasta – podsumował prof. A. Barciak.

– Aby po tych obchodach nie pozostały jedynie wspomnienia, należy zachować trwałe ślady: książki, do których wracać będą przyszłe pokolenia.

Wszystkie tegoroczne wystąpienia, jak również zapis dyskusji panelowej, znajdą się w tomie XVI, którego promocja odbędzie się zapewne podczas kolejnej konferencji.