20 maja w sali koncertowej Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach odbyła się uroczystość nadania tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego jednemu z najwybitniejszych współczesnych pedagogów, twórcy polskiej szkoły socjologii edukacji prof. zw. dr. hab. Kazimierzowi Zbigniewowi Kwiecińskiemu.

Prof. zw. dr. hab. Kazimierz Zbigniew Kwieciński

– To najwyższe wyróżnienie, jakie może ofiarować Uniwersytet – przypomniał przewodzący uroczystości JM Rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. zw. dr hab. Wiesław Banyś – jest nadawane ludziom wielkiego formatu i międzynarodowego wymiaru w uznaniu ich ogromnych zasług dla rozwoju nauki, kultury, cywilizacji. Ten szczególny tytuł naukowy otrzymują osoby, które wykazały się niepowtarzalnymi cechami i niezwykłą przenikliwością umysłu, osoby, których niezłomność i dążenie do prawdy są najwyżej cenione przez świat akademicki.

Twórca polskiej szkoły socjologii edukacji profesor Kazimierz Zbigniew Kwieciński jest jednym z najwybitniejszych współczesnych pedagogów, którego – jak podkreślił JM Rektor UŚ – wszechstronna twórczość znakomicie wzmacnia status pedagogiki w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych. A jego dorobek naukowy wzbogaca polską pedagogikę o nowe nurty, dalece przekraczając trajektorie postmodernistyczne.

Profesor K.Z. Kwieciński urodził się w Lubrańcu; w 1964 roku ukończył studia pedagogiczne i filologię polską na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, doktorat uzyskał w 1970 roku, habilitację na Wydziale Humanistycznym w Toruniu – w 1973, tytuł profesora nadzwyczajnego – w 1979, a w 1988 roku – profesora zwyczajnego. W 1972 roku założył Stację Naukowo-Badawczą Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN w Toruniu, którą kierował do 1986 roku. W 1974 powołał Zakład Socjologii na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, jest także współzałożycielem Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego, którego był prezesem od 1989 do 2014 roku. Współtworzył i jest redaktorem naczelnym czasopism ogólnopolskich, premiowanych przez KBN: „Forum Oświatowe” i „Socjologia Wychowania Acta Universitatis Nicolai Copernici”. Profesor K.Z. Kwieciński jest także członkiem rad redakcyjnych czołowych czasopism pedagogicznych w kraju, m.in. „Chowanny” – czasopisma Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Śląskiego oraz wydawanego przez Wydział Pedagogiki i Psychologii UŚ kwartalnika „The New Educational Review”, który jest obecnie najwyżej punktowanym przez MNiSW naukowym czasopismem pedagogicznym w Polsce, posiadającym swój Impact Factor. Profesor jest autorem 46 monografii i współautorem prac naukowych oraz redaktorem tomów zbiorowych i ponad 350 artykułów, rozpraw i studiów. Obecnie kieruje Zakładem Socjologii Edukacji i Polityki Oświatowej oraz Centrum Studiów Zaawansowanych Dolnośląskiej Szkoły Wyższej we Wrocławiu oraz Pracownią Międzykulturowych Studiów Edukacyjnych w Katedrze Socjologii Edukacji i Pedagogiki Społecznej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Z inicjatywy prof. K.Z. Kwiecińskiego 6 listopada 2012 roku powołany został Komitet Rozwoju Edukacji Narodowej przy Wydziale I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN, którego jednym z podstawowych zadań jest przygotowanie założeń do opracowania spójnej, całościowej i prorozwojowej wizji edukacji, obejmującej Polaków od wieku przedszkolnego, przez szkolnictwo podstawowych i średnich szczebli, szkolnictwo wyższe i kształcenie naukowe, aż do kształcenia ustawicznego. Podczas krótkiego spotkania przed uroczystością prof. K. Z. Kwieciński (przewodniczący KREN) uzasadniał konieczność powołania owego zespołu dalece niezadowalającym poziomem polskiej oświaty a także niespójną polityką edukacyjną, co w efekcie prowadzi do rozmijania się efektów kształcenia z oczekiwaniami rynku pracy i rzeczywistymi potrzebami rozwojowymi społeczeństwa. Jak podkreślił autor Socjopatologii edukacji, obecny system zawiera wiele błędów, a nowo powołany komitet, który działa ponad wszelkimi partyjnymi podziałami, będzie zajmował się poszukiwaniem dróg odnowy polskiej edukacji w celu stworzenia najbardziej adekwatnego do potrzeb współczesnej cywilizacji strategicznego rozwoju oświaty. Zdaniem pedagoga na szczeblu szkolnictwa wyższego także należy wprowadzić wiele zmian, szczególnie w dziedzinie kształcenia uniwersyteckiego, które winno rozpoczynać się od studiów szerokodziedzinowych: humanistyczno-biologicznych, otwierających drogę do kształcenia kierunkowego a następnie podyplomowych studiów zawodowych. Absolwent wydziału prawa nie jest prawnikiem, podobnie jak kończący studia medyczne nie jest lekarzem, uzyskanie odpowiednich kwalifikacji wymaga dalszego doskonalenia zawodowego i zasada ta powinna, zdaniem uczonego, obowiązywać we wszystkich dziedzinach. Wielką i niewykorzystaną szansą, według prof. K.Z. Kwiecińskiego, pozostają przedszkola, na których powinien spoczywać obowiązek wyrównywania różnic społeczno- kulturowych, a nie, czego niestety często doświadczamy, ich pogłębiania.

Obecnie mamy do czynienia z niespójną, chaotyczną polityką państwa – z brakiem spójności między tym, co w oświacie robi państwo, a tym, co robią regiony. Oświata czy edukacja, rozumiana jako sprzyjanie rozwojowi, jest w Polsce mimo skoku cywilizacyjnego i ustrojowego w tyle za przemianami ustrojowymi, kulturowymi czy społecznymi – diagnozuje profesor Kwieciński. Z inicjatywą nadania uczonemu tytułu doktora honoris causa wystąpiła Rada Wydziału Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Śląskiego. – Cały życiorys prof. Kwiecińskiego udowadnia, że można łamać pewne stereotypy i przekraczać granice – powiedział podczas spotkania dziekan prof. zw. dr hab. Stanisław Juszczyk, przypominając jednocześnie, że dzięki profesorowi Kwiecińskiemu polska pedagogika zaistniała i znalazła uznanie na międzynarodowej arenie naukowej.

Uroczystość nadania tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego prof. zw. dr. hab. Kazimierzowi Zbigniewowi Kwiecińskiemu

Uroczystość uświetnili swoją obecnością znamienici goście: posłowie, przedstawiciele władz samorządowych, korpusu dyplomatycznego, duchowieństwa, rektorzy szkół wyższych z całego kraju, reprezentanci instytucji gospodarczych, naukowych i kulturalnych a także rodzina doktora honorowego.

Promotor przewodu doktorskiego prof. dr hab. Ewa Syrek z Katedry Pedagogiki Społecznej Uniwersytetu Śląskiego w laudacji przypomniała znaczenie prowadzonych przez profesora Kwiecińskiego badań dotyczących awangardowych nurtów współczesnej pedagogiki, takich jak: pedagogika krytyczna, antypedagogika czy pedagogika feministyczna. Prof. zw. dr hab. Tomasz Szkudlarek napisał w recenzji: „polska pedagogika po przełomie ustrojowym przedefiniowała swoje granice i stała się polem otwartym na recepcję i rekonstruowanie całego obszaru współczesnej humanistyki oraz nauk społecznych. Był to przełom o charakterze skokowym, w ciągu kilku niespełna lat nastąpiło przedefiniowanie pola badań edukacyjnych i otwarcie go na aktualne tendencje światowej humanistyki. Profesor Kwieciński odegrał w tym procesie »reedukacji edukacji« rolę wiodącą”.

Podczas ceremonii nadania tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego profesor Kwieciński, zgodnie z tradycją uczelni, otrzymał pamiątkową rzeźbę. Aktu wręczenia dzieła zatytułowanego Doskonałość dokonała dr hab. prof. UŚ Katarzyna Krasoń, prodziekan Wydziału Pedagogiki i Psychologii, wyjaśniając, że jeden z komponentów rzeźby – dłoń, symbolizuje nowe myślenie o pedagogice. Następnie uczony wygłosił wykład zatytułowany „Ekologia pedagogiczna. Reaktywacja?”, w którym przypomniał:

– Głównym, uniwersalnym oraz trwałym celem szkoły i funkcją jest uspołecznienie jednostki, w wielu znaczeniach i aspektach rozumienia uspołecznienia. Każda pedagogika jest społeczna w swych źródłach, służbie i sposobach realizacji, a żadne wychowanie (edukacja, uczenie się ) nie może wyłączyć szkoły ze środowiska oddziaływań (warunków i procesów) wychowawczych. Akademickie instytucjonalne rozdzielenie pedagogiki społecznej i pedagogiki szkolnej jest zwykłym i szkodliwym absurdem – stwierdził uczony, przypominając jednocześnie jak niezwykle ważne jest uświadomienie sobie przez intencjonalnych organizatorów środowisk wychowujących w społecznościach wielokulturowych dwóch możliwych zagrożeń: pułapki asymilacjonizmu (wymuszanie wyparcia kultury rodzimej) i pułapki dyferencjalizmu (podtrzymywanie izolowanych od siebie zbiorowości etnicznych i religijnych), podkreślając, że problem ten dotyczy każdego zróżnicowanego wewnątrzkulturowo i materialnie społeczeństwa, a więc naszego także.

Profesor dziękując za zaszczytne wyróżnienie, które otrzymał ze śląskiej uczelni, przyznał niespodziewanie, że jego przodek w 1762 roku, uciekając przed zawieruchą wojny siedmioletniej, opuścił rodzimy Śląsk i wyemigrował na Kujawy. – Trudno sobie wymarzyć lepszy powrót do korzeni – stwierdził ze wzruszeniem doktor honorowy.

Osobiste gratulacje składali między innymi: przewodniczący Sejmiku Województwa Śląskiego Andrzej Gościniak, który poruszony śląskimi korzeniami profesora obiecał ofiarować mu trzytomowy reprint Historii Śląska wydanej przed wojną przez Polską Akademię Umiejętności w Krakowie, a odnowionej z okazji wspólnej sesji Sejmiku Małopolskiego i Sejmiku Śląskiego (4 kwietnia 2014 roku na Wawelu). Słowa uznania i podziękowania za wkład w rozwój polskiej pedagogiki przekazali także zastępca prezydenta Katowic Krystyna Siejna; prof. dr hab. Jerzy Brzeziński, dyrektor Instytutu Psychologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, przewodniczący Rady Kuratorów Wydziału I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN oraz prof. zw. dr hab. Kazimierz Przyszczypkowski, zastępca przewodniczącego prezydium Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN.

Uroczystość uświetniły występy studentek rytmiki Akademii Muzycznej im. K. Szymanowskiego w Katowicach oraz Śląskiego Chóru Górniczego „Polonia Harmonia”, który przed dwoma laty świętował stulecie swojego istnienia. Na zakończenie śpiewacy pod dyrekcją Iwony Melson zaprezentowali wiązankę znanych śląskich pieśni.