Prof. zw. dr hab. Marek Zrałek

W tym roku, po raz pierwszy, laureatem nagrody Pro Scientia et Arte w kategorii nauk ścisłych został fizyk. Dlaczego jest nim profesor Marek Zrałek? Dlatego, że jest najlepszym.

To specjalista w zakresie teorii pola i fizyki cząstek elementarnych, jak to powiedział w czasie swojego wystąpienia po otrzymaniu nagrody, zupełnie niepraktycznej specjalności. Niepraktycznej, ale niesłychanie kosztownej. Na sprawdzanie modelu standardowego, którym również zajmuje się Marek, Europa wydaje ciężkie miliardy euro. Opublikował prawie 100 prac w najlepszych czasopismach światowych. Były one cytowane ponad 1000 razy. Od wielu lat, w sposób ciągły, realizuje kolejne projekty naukowe finansowane przez KBN. Współpracuje z wieloma ośrodkami naukowymi na całym świecie. Ostatnio, wspólnie z fizykami z Uniwersytetu w Granadzie, realizuje badania związane z modelem standardowym. Marek jest nie tylko znakomitym fizykiem, ale również posiadaczem legitymacji AZS z numerem 1, wydanej w 1966 r., wówczas jeszcze w Filii Uniwersytetu Jagiellońskiego. W czasach studenckich był znakomitym siatkarzem i nieco mniej znakomitym narciarzem. Jest posiadaczem legitymacji "Solidarności" z numerem 6 oraz legitymacji członka klubu golfowego z numerem 10. Po śmierci Profesora Andrzeja Lasoty, został na Wydziale Matematyki Fizyki i Chemii, jedynym członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. Wypromował kilkunastu doktorów, kilku z nich zostało już profesorami tytularnymi.

Był szefem instytutowej "Solidarności", internowanym od pierwszego dniu stanu wojennego. O jego uwolnienie upominał się Komitet Jurija Orłowa. Na plakacie Komitetu, który między innymi wisiał w CERN w Genewie, wśród trzech polskich fizyków, dwóch było z Instytutu Fizyki, obecnie imienia Augusta Chełkowskiego: jednym był jego dyrektor - Edward Kluk, drugim Marek Zrałek. Po prawie dwuletnim internowaniu, został wypuszczony z paszportem w jedną stronę. Udało nam się go jednak przekonać do pozostania w Polsce. Przez jedną kadencję był dziekanem wydziału a następnie prorektorem ds. nauki i współpracy z zagranicą. Od niemal 20 lat prowadzi w Pałacu Młodzieży grupę młodych fizyków - "Kwarki". Wykłady Marka zawsze należały do najwyżej ocenianych przez studentów. Bardzo dużo czasu poświęca popularyzacji fizyki w różnej formie. Jest dla nas autorytetem moralnym. A jeśli jeszcze kogoś te argumenty o wyjątkowej pozycji pana profesora Marka Zrałka nie przekonały, to dodam, że jest jedynym spośród nas - katowickich fizyków - laureatem nagrody Pro Scientia et Arte. Marku, gratulujemy!

Jerzy Zioło

Prof. zw. dr hab. Eugeniusz Delekta

Prof. zw. Eugeniusz Delekta jest wybitnym artystą grafikiem, absolwentem krakowskiej ASP, do niedawna dziekanem, a obecnie prodziekanem ds. rozwoju i promocji Wydziału Artystycznego UŚ w Cieszynie. Członkowie Kapituły Nagrody uhonorowali go w uznaniu za wybitne osiągnięcia artystyczne i szczególne zasługi dla Uniwersytetu, środowisk twórczych Śląska i Podbeskidzia, badania i działania na rzecz rozwoju nauki i kształcenia w obszarze szeroko pojętej kreacji i kultury artystycznej. Ponadto za działania i długoletnie wysiłki związane z reorganizacją kształcenia sztuki w polskich uniwersytetach.

Laureat związany jest od ponad 35 lat z Uniwersytetem Śląskim, współtworzył powołany w 1973 r. Instytut Wychowania Plastycznego, w 1997 r., dzięki jego inicjatywie i wysiłkom, przekształcony w Instytut Sztuki. W latach 1996-2002 pełnił funkcję dyrektora Instytutu. Od 2002 roku, przez dwie kadencje, jako dziekan kierował Wydziałem Artystycznym UŚ w Katowicach z siedzibą w Cieszynie. Zajmuje się grafiką, rysunkiem i malarstwem. W swoich działaniach twórczych buduje własny, oryginalny świat wyobraźni, inspirowany światem realnym lub tym jego wycinkiem bądź aspektem, który w jakiś sposób jest mu bliski. Fascynacje te znajdują swoje urzeczywistnienie w cyklach graficznych, tworzonych na ogół latami.

Artysta stworzył swój własny styl wypowiedzi, przez co należy rozumieć nie tylko zewnętrzny formalny wyraz powstających prac, choć on także w istotny sposób decyduje o specyfice tych dokonań, ale i podłoże ideowe, motywy twórcze, wreszcie obszary zainteresowań, które ów styl ukształtowały. Tytuły cykli obrazów i grafik znakomicie ilustrują bogactwo wyobraźni i różnorodność podejmowanych tematów - "Pejzaż Śląski", "Cykl marynistyczny", " Cykl Tatrzański", "W pewnym miejscu", "Ogrody", "Epitafium dla sosny", "Beskidzkie przenikania", "Ingerencje", "Struktury przestrzeni", "Katedry", "Żaglowce", "Przestrzenie dźwięków", "Wraki", "Konstelacje", "Jurajskie impresje".

Prof. Eugeniusz Delekta jest autorem ponad 60 wystaw indywidualnych, które prezentował w galeriach krajowych i zagranicznych. Brał udział w 320 wystawach zbiorowych, w ponad 60 wystawach międzynarodowych oraz w 40 wystawach sztuki polskiej za granicą. Laureat kilkudziesięciu nagród i wyróżnień na konkursach, wystawach krajowych i międzynarodowych. Podejmując z pasją działania artystyczne, dydaktyczne i naukowe nieodmiennie daje wyraz wspólnocie twórczości i refleksji, sztuki i nauki, zgodnie z otwartością uniwersyteckiej formuły "o wymianie twórczych idei i wzajemnych inspiracji między działalnością naukową i artystyczną".

Ryszard Solik
Aleksandra Giełdoń-Paszek