23 września br., trzeciego dnia Festiwalu Nauki Śląsk 2000, w pszczyńskim Muzeum Prasy i Drukarstwa Śląskiego odbyła się gawęda bibliofilska, poświęcona dziejom śląskiego drukarstwa. Wykłady poświęcone historii wydawania książek, oraz wywodzącym się ze Śląska poetom minionych wieków wygłosili dr Dariusz Rott i mgr Zbigniew Kadłubek – pracownicy Zakładu Historii Literatury Średniowiecza i Renesansu UŚ.

Przy wykonywaniu drzeworytu potrzeba było nie lada siły...

Na spotkanie o tej tematyce trudno było by wybrać lepsze miejsce, niż właśnie wnętrze Izby u Telemanna w Muzeum Prasy i Drukarstwa Śląskiego w Pszczynie. Muzeum, powołane do życia przez Aleksandra Spyrę, istnieje od 1985 roku, mieszcząc się w uratowanej przed wyburzeniem kamieniczce z przełomu wieków. W niewielkim budynku z charakterystycznym spadzistym dachem zgromadzono maszyny drukarskie, dokumenty i unikatowe egzemplarze prasy wydawanej na Śląsku (również z XIX wieku). A – żeby upodobaniom kustosza i gospodarza tego miejsca stało się zadość – mieści się tu także drukarnia, w której powstają bibliofilskie publikacje, czy regionalne pismo „Głos Ziemi Pszczyńskiej”.

Dr Dariusz Rott zaprezentował w swoim wykładzie ewolucję drukarstwa na Śląsku. Co prawda, od momentu wynalezienia druku przez Gutenberga, minęło sporo czasu nim założono tu pierwszą drukarnię (książę pszczyński Baltazar Promnic miał swoją drukarnię, istniejącą od 1805 roku). W Polsce drukarze pojawili się 20 lat po odkryciu Gutenberga, byli to głównie Niemcy, używający warsztatów przenośnych. Pojawiła się kwestia kodyfikacji polskiego alfabetu.

Maszynę Gutenberga, w której mechanizm napędzano pedałem, zastąpiły na przełomie XIX/XX wieku maszyny elektryczne. Pojawiły się możliwości różnego rodzaju druku: offsetowego, wypukłego (stosowanego np. w druku banknotów).

Po części wykładowej, publiczność została oprowadzona po muzeum. Można tam było zobaczyć kopię strony z Księgi Henrykowskiej (1270), gdzie w „Opowieści o Brukale” znalazło się pierwsze zdanie polskie (na Śląsku): „Day ać ja pobrusza, a ty poczywaj”. Również pierwszy drukowany tekst polski ukazał się na Śląsku. Było to w 1475 r. we Wrocławiu, w drukarni kierowanej przez Kaspra Elyana – w publikacji zawartej w „Statutach Synodalnych”. Publiczność z zaciekawieniem oglądała ogromnych rozmiarów linotyp (do tej pory można go używać do wyrobu matryc drukarskich, z zastosowaniem płynnego ołowiu), czy model maszyny drukarskiej Gutenberga w skali 1:10.

W drugiej części spotkania mgr Zbigniew Kadłubek mówił o, często zapomnianych, bądź nie docenionych, śląskich poetach. Próbuje temu przeciwdziałać, powołana przed czterema laty przy UŚ, Fundacja „Pallas Silesia”, której nakładem ukazało się już kilka tomików przypomnianych na nowo twórców. Z okazji Festiwalu Nauki ukazał się kolejny: „Chryzesowa szkoła” Baltazara Exnera – poety żyjącego na przełomie XVI/XVII w. Książkę prezentowano podczas spotkania w pszczyńskim muzeum.

Na zakończenie spotkania, każdy z jego uczestników mógł własnoręcznie wykonać drzeworyt, odbijając przygotowaną wcześniej matrycę na kawałkach czerpanego papieru.