Pierwsza wzmianka o Katowicach pojawiła się w zapisach księdza Kazimierskiego, wizytatora parafii boguckiej w 1598 r. 11 września 1865 r. król Prus Wilhelm I Hohenzollern nadał Katowicom prawa miejskie. Gdy znaczna część Górnego Śląska znalazła się w granicach odrodzonego państwa polskiego, Katowice stały się stolicą autonomicznego województwa śląskiego, siedzibą Sejmu Śląskiego i Górnośląskiej Komisji Mieszanej. Tę pozycję,
z tytułem „serca przemysłowego” Polski, Katowice zachowały po roku 1945. Dziś są dziesiątym miastem w kraju pod względem liczby ludności (308 724) i jedenastym pod względem powierzchni (165 km2).

8 i 9 września odbyła się X Katowicka Konferencja Naukowa „Katowice w kulturze pamięci”, upamiętniająca 145. rocznicę uzyskania przez Katowice praw miejskich. Obrady toczyły się w jednym z najstarszych, a zarazem najpiękniejszych budynków miasta – w Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego, pierwszej uczelni Górnego Śląska. Jej obecny rektor JM prof. Tomasz Miczka, witając zebranych w zabytkowych wnętrzach, przypomniał o historycznych korzeniach Akademii i jej kulturotwórczej roli w społeczeństwie. Współorganizator, odpowiedzialny za merytoryczne przygotowanie konferencji, prof. UŚ dr hab. Antoni Barciak z Zakładu Nauk Pomocniczych Historii Wydziału Nauk Społecznych podkreślił rolę Uniwersytetu Śląskiego w systematyzowaniu dziejów tego regionu: – staramy się inspirować i kontynuować badania nad dziejami Górnego Śląska, mocno zaniedbanego w dziedzinie rozpoznania jego najdawniejszej historii. To powinność, a wręcz obowiązek naszej uczelni, tak wobec środowiska, jak i całego regionu.

Dotychczasowe dziewięć Katowickich Konferencji Naukowych podejmowało ważne tematy zarówno w aspekcie historycznym, jak i współczesnym, m.in.: wkład kościołów i zakonu franciszkanów w rozwój regionu, przemiany struktur społeczno-zawodowych (począwszy od wsi po metropolię), wielokulturowość, tradycje i dziedzictwo górnictwa, rozwój medycyny i działalności charytatywnej a także dzieje szkolnictwa wyższego, ze szczególną rolą Uniwersytetu Śląskiego. Historia Katowic jest nie tylko skomplikowana, ale i wciąż do końca nierozpoznana, trudno więc nie docenić wkładu corocznych konferencji, które mogą się już poszczycić dziewięcioma tomami publikacji, będących podsumowaniem każdego spotkania.

Dyskusję panelową, w której wzięli udział: historyk sztuki prof. Ewa Chojecka, JM prof. Tomasz Miczka, prof. zw. dr hab. Tadeusz Sławek (rektor UŚ w kadencji 1996-2002), prof. zw. dr hab. Marek Szczepański, senator Andrzej Misiołek oraz mgr inż. architekt Stefan Steller, zdominowały tematy współczesne.

– To miasto i jego historia nie przystają do wzorca narodowego, konfesyjnego i politycznego monolitu, jaki próbowały z niego uczynić systemy władzy o autorytarnych konotacjach. Ze swoją pokawałkowaną historią i pokiereszowaną pamięcią to miasto nie odnajduje się w sferze polskich mitów narodowych, w legendzie wiejskiego dworku i zajazdu na Litwie. Ze swoją pamięcią hałd i familoka, „Nikisza”, Szopienic, dzisiejszego żegnania się z kopalnią i hutą jest po swojemu Gombrowiczowskie – oceniła prof. Chojecka. Najwięcej uwagi poświęcono jednak poszukiwaniom rozwiązań urbanistycznych dla najbardziej newralgicznych miejsc, czyli Rynku i Śródmieścia.

Prof. Sławek przypomniał, że złożona historia miasta nie pozwala na stworzenie rynku w klasycznym pojęciu, obecne centrum musi pozostać ważną przestrzenią, ale nie odwoływać się do obcych architektonicznie wzorców.

Uczestnicy konferencji zgodni pozostali w jednej kwestii – Katowice to miasto o różnorodnej historii i podzielonej pamięci, ale to jego wielki walor.