Od 1 do 3 grudnia 2008 r. w Cieszynie odbywała się konferencja naukowa zatytułowana "Obrazy rodziny w literaturze od XIX do XXI wieku"

Matriarchat, patriarchat, dom

Organizatorami konferencji były: Zakład Literatury Poromantycznej oraz Zakład Literatury Współczesnej Instytutu Nauk o Literaturze Polskiej im. Ireneusza Opackiego, a pomysłodawczyniami dr hab. Krystyna Kralkowska-Gątkowska oraz dr Beata Nowacka.

Pierwszy dzień obrad poświęcony został rozważaniom na temat szeroko pojętego matriarchatu i roli matek w kształtowaniu osobowości i charakterów dzieci. Refleksje te zapoczątkowała prof. dr hab. Anna Legeżyńska z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, która wygłosiła referat "Córki. Wspólnota rodzinna w liryce kobiet".

Problematykę znaczenia postaci matki przy symbolicznym odcięciu pępowiny, kontynuowano w kolejnych wystąpieniach. I tak dr Monika Graban-Pomirska z Uniwersytetu Gdańskiego mówiła o samotności dzieci w prozie dziecięcej i młodzieżowej z okresu dwudziestolecia międzywojennego, mgr Magdalena Szybiak z Uniwersytetu Warszawskiego - o Malowanym ptaku Jerzego Kosińskiego, a mgr Anna Kruszczyńska, reprezentująca Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, o kontrowersyjnej swojego czasu powieści Siostra Małgorzaty Saramonowicz. Kolejne referaty również podejmowały tematykę relacji matka (bądź macocha) a córka. Dr Maria Ostasz z Akademii Pedagogicznej w Krakowie, z perspektywy archetypiczno-kulturowej, omówiła tak znane bajki jak: Jaś i Małgosia, Kopciuszek oraz Czerwony Kapturek. Mgr Mateusz Skucha z Uniwersytetu Jagiellońskiego, w interesującym referacie, opartym na powieściach Zofii Nałkowskiej, przedstawił natomiast poruszającą problematykę dzieciobójstwa. Z kolei mgr Magdalena Boczkowska (Uniwersytet Śląski) omówiła sytuację matriarchalnej rodziny na podstawie powieści Grażyny Jagielskiej Fastryga. Obrady zakończyła, jak to w rodzinie, burzliwa dyskusja.

Drugi dzień dla odmiany, poświęcony został sytuacji mężczyzn, patriarchalnym rodzinom oraz różnym typom męskich "ideałów". Sesję rozpoczęło wystąpienie jednej z organizatorek. Dr hab. Krystyna Kralkowska-Gątkowska opowiedziała słuchaczom o "Męskości - dojrzałości - ojcostwie w prozie drugiej połowy XIX wieku". Z kolei dr Marceli Olma z krakowskiej Akademii Pedagogicznej przedstawił nieznane szerszej publiczności korespondencje, między innymi Jana Matejki i jego żony Teodory, Mieczysława Pawlikowskiego i hrabiny Heleny Dzieduszyckiej oraz Józefa Ignacego Kraszewskiego i jego żony Zofii Woroniczówny. Następnie uczestnicy mogli wysłuchać referatów poświęconych obecnym - nieobecnym ojcom.

Dr Maciej Tramer (Uniwersytet Śląski) mówił o związkach miłosnych Władysława Broniewskiego, prof. dr hab. Jan Jakóbczyk (Uniwersytet Śląski) o kawalerze Kazimierzu Przerwie-Tetmajerze, a dr Agnieszka Janiak-Staszek (Uniwersytet Łódzki) o Duszach nieśmiertelnych Aleksandra Świętochowskiego i Heddzie Gabler Henryka Ibsena. Kolejne referaty również dotyczyły różnych typów męskich wzorców. I tak, dr Marek Kochanowski z Uniwersytetu w Białymstoku uwodził słuchaczy tekstem o uwodzicielach w prozie Stefana Żeromskiego, prof. dr hab. Marek Piechota (Uniwersytet Śląski) opowiedział o związkach rodzinnych w Konradzie Wallenrodzie Adama Mickiewicza, a dr Magdalena Horodecka (Uniwersytet Gdański) - o noweli apokryficznej Karola Ludwika Konińskiego Wyprawa do Ziemi Moryja.

Z kolei małżeństwu, które nie dopisało jak pogoda z powieści Dziewczyna z zapałkami Anny Janko, swoje wystąpienie poświęciła dr Joanna Kisiel (Uniwersytet Śląski).

Dwa ostatnie tego dnia referaty dotyczyły rodzin patriarchalnych w pełnym tego słowa znaczeniu. Dr Dorota Utracka reprezentująca Akademię im. Jana Długosza w Częstochowie omówiła sagę kresową Boża podszewka Teresy Lubkiewicz-Urbanowicz, bardziej znaną z telewizyjnej ekranizacji, a mgr Katarzyna Lachowicz (Uniwersytet Jagielloński) - nieznane szerszej publiczności takie powieści, jak: Małżeństwo mieszane Wojciecha Dzieduszyckiego, W okopach Wilhelma Feldmana, Na Podolu Artura Gruszeckiego oraz Pannę Siekierczankę Kajetana Abgarowicza. Dyskusja była równie burzliwa jak dnia poprzedniego i toczyła się w kuluarach do późnych godzin nocnych.

Trzeci i niestety ostatni dzień obrad poświęcony został przede wszystkim kwestii domu jako miejsca do mieszkania, ale także domu jako rodziny, która owe miejsce tworzy. Rozważania te zainaugurowała dr Grażyna Pietruszewska-Kobiela z częstochowskiej Akademii im. Jana Długosza. Zaprezentowała ona poezję matki Anny Janko - Teresy Ferenc, w której wierszach można znaleźć aż czterdzieści różnych obrazów domu. Kolejne wystąpienie drugiej z organizatorek - dr Beaty Nowackiej - dotyczyło Ziela na kraterze Melchiora Wańkowicza. Dr Nowacka próbowała znaleźć odpowiedź na dramatyczne pytanie czy to możliwe, aby do tego stopnia nie było domu? Z kolei dr Elżbieta Dutka z Uniwersytetu Śląskiego, odwołując się między innymi do teorii Gastona Bachelarda, Martina Heideggera czy Emanuela Levinasa, przedstawiła ciekawą interpretację wiersza Julii Hartwig Drzewo to dom. Duże poruszenie wśród słuchaczy wywołał referat dr Magdaleny Bąk, reprezentującej Uniwersytet Śląski, która opowiadała o wspomnieniach z Australii Seweryna Korzelińskiego. Z kolei dr Grażyna Maroszczuk, również z Uniwersytetu Śląskiego, swój referat poświęciła kwestii rodziny w wywiadzie-rzece Ocalony na Wschodzie, który z Julianem Stryjkowskim przeprowadził Piotr Szewc. Trzeci dzień konferencji, a zarazem całą sesję zamknęło wystąpienie dr Renaty Jochymek (Akademia Techniczno-Humanistyczna, Bielsko-Biała), która snuła rozważania wokół głośnej ostatnio książki Małgorzaty Szejnert Czarny ogród. Refleksje poświęcone typowo śląskiej rodzinie zdominowały zatem ostatnie rozmowy uczestników.

Zainteresowanym tematem pozostaje czekać na publikację pokonferencyjną, zbierającą wszystkie przedstawione referaty, do której ma być również dołączona płyta z zapisem dyskusji prelegentów.