Celem wydarzenia było zwrócenie społecznej uwagi na trudności, z jakimi na co dzień borykają się osoby niesłyszące, a także przybliżenie kultury języka migowego oraz omówienie zalet i wyzwań związanych z zatrudnianiem niepełnosprawnych pracowników. Współorganizatorem wydarzenia było Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych UŚ. Podczas konferencji wszystkie wystąpienia oraz zadawane pytania były tłumaczone na język migowy.

Karolina Fetraś, koordynator kampanii społecznej „Zauważ nasze słowa”

Konferencję otworzył prorektor ds. kształcenia i studentów dr hab. prof. UŚ Ryszard Koziołek, który w trakcie krótkiego wprowadzenia zauważył, że język migowy jako język naturalny jest fascynującym przedmiotem badań dla językoznawców, a dla laików często wielkim zaskoczeniem, w chwili, w której orientują się oni, że nie jest to tylko jeden, uniwersalny język służący osobom niesłyszącym na całym świecie (Gestuno), tylko wiele narodowych i lokalnych odmian, a sprawę dodatkowo komplikuje jeszcze współwystępowanie PJM (Polskiego Języka Migowego) oraz SJM (Systemu Językowo-Migowego). Kolejne wystąpienia miały rozwinąć ten wątek.

Wśród głównych tematów poruszanych przez zaproszonych do udziału w konferencji gości znalazły się zagadnienia, takie jak: kultura języka Głuchych (wyraz pisany wielką literą odnosi się do członkostwa w Kulturze Głuchych), trudności w codziennym funkcjonowaniu osób głuchych, technologiczne udogodnienia we wzajemnej komunikacji osób niesłyszących i słyszących oraz sytuacja osób niepełnosprawnych na rynku pracy.

Jako pierwszy wystąpił Sławomir Łuczywek, dyrektor merytoryczny w projekcie Migam.pl. W swoim wystąpieniu zatytułowanym „Świat osób głuchych – prawdy i mity” przedstawił dane, według których w Polsce żyje obecnie prawie pół miliona osób niesłyszących posługujących się językiem migowym. Przy tym 70 procent z nich ma problem ze zrozumieniem tekstu pisanego, gdyż język polski jest dla nich językiem obcym. Tym samym głuche dzieci uczą się w polskich szkołach wszystkich przedmiotów w języku obcym, ponieważ to PJM jest dla nich językiem ojczystym (PJM ma odmienną od polskiej strukturę gramatyczną i składnię). W tym miejscu warto także zaznaczyć, że PJM jest językiem naturalnym, natomiast SJM – sztucznym.

Kolejnym zasygnalizowanym problemem jest dyskryminacja głuchych telewidzów – mimo narzuconego w Polsce obowiązku uzupełniania 10 procent programów o napisy lub okno z tłumaczem języka migowego często wybierane są do tego programy nocne lub najmniej interesujące albo też tłumaczenie wykonywane jest w SJM (którego wielu widzów nie rozumie); ponadto część głuchych widzów ma problemy ze zrozumieniem napisów.

W dalszej części wystąpienia omówione zostały trudności w działaniach alarmowych (wymagających zgłoszenia telefonicznego przez numer alarmowy), załatwianiu spraw administracyjnych oraz korzystaniu z rozmaitych usług, przy których konieczny jest kontakt telefoniczny. Dotychczas bezradni głusi dzięki platformie Migam.pl otrzymali możliwość uzyskania natychmiastowej pomocy tłumacza, który za pomocą komunikatora wideo dowiaduje się od nich o danym problemie, po czym telefonuje do wskazanego miejsca i w ich imieniu załatwia daną sprawę. Jedna czwarta połączeń to wezwania ratownictwa medycznego.

Jako drugi, z prezentacją „Muzyka w ciszy, czyli moja historia”, wystąpił Dawid Kopiasz, DJ znany jako David Young. W dzieciństwie, w wyniku leczenia antybiotykami, niemal zupełnie utracił słuch (utrata wynosząca 90 procent w jed- Ideograficzne esperanto? nym i 100 procent w drugim uchu), jednak w 2011 roku spełnił swoje marzenie i ukończył profesjonalny kurs dla DJ-ów. Występował w wielu klubach na Śląsku, miał okazję współpracować ze sławnymi DJ-ami z kraju i zagranicy, pracował jako DJ w radiu internetowym RedMusic.pl. Swoją historię zamknął w filmowej etiudzie, zrealizowanej w ramach projektu „Śląskie sprawniej – wsparcie osób niepełnosprawnych w aktywizacji zawodowej”, realizowanego przez samorząd województwa śląskiego wspólnie z powiatami żorskim i zawierciańskim.

W kolejnym wystąpieniu Agnieszka Lubina z Agencji Zatrudnienia Kalich opowiedziała o zaletach i wyzwaniach związanych z zatrudnianiem osób z niepełnosprawnością. Agencja zajmuje się zatrudnianiem niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy, a także aktywizacją zawodową takich osób (agencja pozyskuje fundusze i organizuje m.in. płatne praktyki i staże oraz kursy zawodowe). Prelegentka zwróciła także uwagę na fakt, że osoby niepełnosprawne, które dostają szansę podjęcia pracy, najczęściej odwdzięczają się pracodawcy o wiele większym zaangażowaniem w wykonywanie swoich obowiązków niż pełnosprawni pracownicy. Mimo niezaprzeczalnych trudności, takich jak ograniczenia w sprawności fizycznej kandydata czy niedostosowanie stanowisk pracy do potrzeb niepełnosprawnego, z zatrudnianiem takich osób wiążą się istotne zalety – zyskanie odpowiedzialnego pracownika, a także dofinansowanie i zwolnienie z kar za niezatrudnianie osób niepełnosprawnych. Agencja prowadzi seminaria dla pracodawców w celu wywołania zmiany w ich myśleniu i rozwiania wątpliwości czy obaw.

Jako kolejny wystąpił Janusz Świtaj, który opowiedział o swojej pracy w Fundacji Anny Dymnej „Mimo Wszystko”. W wieku 18 lat uległ ciężkiemu wypadkowi komunikacyjnemu, w wyniku którego został sparaliżowany od szyi w dół, porusza się na elektrycznym wózku i oddycha przy pomocy respiratora. W 2007 roku złożył wniosek o zaprzestanie leczenia, czym wywołał falę dyskusji na temat eutanazji. W trakcie konferencji opowiadał o tym, jak odzyskał wolę życia. Ostatnie lata wypełnia mu praca w Fundacji na stanowisku internetowego analityka rynku osób niepełnosprawnych oraz fundraisera i działalność charytatywna. Wydał autobiografię Dwanaście oddechów na minutę, aktywnie działa na rzecz niepełnosprawnych, motywuje do walki o życie osoby w podobnej sytuacji, jest ambasadorem kampanii „Idziemy na Wybory”. Obecnie studiuje na Uniwersytecie Śląskim.

W dalszej części konferencji Emilia Kristof (Firma rodzinna sp. z o.o.) opowiedziała o pozytywnym doświadczeniu firmy we współpracy z niepełnosprawnymi pracownikami (piekarnia zatrudnia 15 takich osób), a także przybliżyła zagadnienie Biznesu Odpowiedzialnego Społecznie. Z kolei Kamil Drabek, również z Migam.pl, opowiedział o misji Odpowiedzialnego Społecznie Startupu oraz o projekcie automatycznego tłumacza języka migowego Kinect Tranlator, którego inteligentny system będzie w stanie rozpoznawać, tłumaczyć (zamieniać gesty na tekst lub mowę, a w przyszłości także odwrotnie – zamieniać tekst lub mowę na język migowy przy użyciu animowanego awatara) oraz uczyć się języka migowego. Aplikacja ma być narzędziem porozumienia między głuchymi a słyszącymi, a jej użyteczność została już nagrodzona grantem oraz licznymi nominacjami i przyznanymi nagrodami. O możliwościach społecznej współpracy i prospołecznej działalności zredefiniowanej przez technologię mówił również Dawid Sokołowski, organizator Niekonferencji Innowacji Społeczno-Biznesowych „Zmienia się!”, a także Dariusz Mazurkiewicz z firmy Skycash, oferującej aplikację do płatności mobilnych.

Wraz z kampanią wprowadzany jest pilotażowy projekt szkoleń dla głuchych programistów i grafików z możliwością stałego zatrudnienia

Obecnie na Uniwersytecie Śląskim kształci się blisko 500 niepełnosprawnych studentów i doktorantów (liczba ta może być wyższa, gdyż część osób niepełnosprawnych nie deklaruje swojej niepełnosprawności). Na koniec 2013 roku Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych Uniwersytetu Śląskiego miało informację na temat 21 osób z dysfunkcją słuchu (niesłyszących lub słabosłyszących). Warto wspomnieć, że na stronie internetowej Biura (w zakładce: „Dla pracowników – i nie tylko”) znajduje się katalog „Wskazówek dla prowadzących zajęcia dydaktyczne ze studentami niesłyszącymi i słabosłyszącymi”. Zainteresowani znajdą tam praktyczne porady ułatwiające wzajemną komunikację i efektywną współpracę w trakcie zajęć. Najważniejsze wskazówki: podczas zajęć należy mówić w tempie normalnym lub minimalnie zwolnionym, unikać nadmiernej, przejaskrawionej gestykulacji, która może zniekształcać znaczenia, nie należy krzyczeć, zasłaniać ust, żuć gumy ani odwracać się w trakcie mówienia. Ponadto każdorazowo należy upewnić się, że student patrzy na prowadzącego w czasie jego wypowiedzi. W razie potrzeby można przywołać uwagę studenta machając (nie jest to widziane jako niestosowne), dotykając ręki lub ramienia studenta albo „mrugając” światłami w sali. Należy mieć świadomość, że obfity zarost zasłaniający usta może uniemożliwić odczytywanie słów z ruchu warg. Podczas zadawania pytań słabosłyszącym studentom należy posługiwać się krótkimi, prostymi zdaniami. W razie problemów ze zrozumieniem pytania lub w kontakcie ze studentem zupełnie niesłyszącym należy zapisać pytanie na kratce. Jeśli prowadzący nie jest w stanie zrozumieć studenta z powodu niewyraźnej mowy, powinien poprosić go o zapisanie odpowiedzi. Na koniec czytamy, że przed studentami z niepełnosprawnością słuchu należy stawiać takie same wymagania jak przed innymi studentami, gdyż uczelnia odpowiada za uzyskany przez nich dyplom i zdobycie poświadczanych przez niego umiejętności i wiedzy.

Na stronie internetowej Biura można znaleźć także „Praktyczny poradnik savoir-vivre’u wobec osób niepełnosprawnych”, który może pomóc w przełamaniu obaw przed urażeniem kogoś w zwykłym, codziennym kontakcie, a także tłumaczy, jakie zachowania faktycznie mogą wywołać niezadowolenie osoby niepełnosprawnej (poradnik omawia przykłady różnych sytuacji dla poszczególnych form niepełnosprawności).

Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych UŚ – współorganizator konferencji – oferuje wsparcie dla osób z dysfunkcją słuchu w formie przyznania usług asystenta studenta niepełnosprawnego lub tłumacza języka migowego/miganego, a także udostępnienia sprzętu wspierającego kształcenie (notebook, dyktafon, system FM).