III Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Kultura stołu w wiekach dawnych”

Marni ludzie żyją, aby jeść i pić, zacni zaś jedzą i piją, aby żyć – ta znana myśl Sokratesa zyskała niedawno zupełnie nowy wymiar, a to za sprawą uczestników III Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej pt. „Kultura stołu w wiekach dawnych”, która odbyła się w Pszczynie 5 i 6 czerwca.

Konferencja ta, zwana przez wielu „najsmaczniejszą w Polsce”, stanowiła wstęp do IV Festiwalu Kuchni Śląskiej „Śląskie Smaki”, a jej organizatorami byli: Instytut Nauk o Literaturze Polskiej im. Ireneusza Opackiego Uniwersytetu Śląskiego, Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, Wydziały Zamiejscowe w Bytomiu i Wodzisławiu Śląskim Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi, Śląska Organizacja Turystyczna, Starostwo Powiatowe w Pszczynie oraz tamtejszy Urząd Miasta. Funkcję sekretarzy konferencji pełnili dr Krzysztof Gajdka oraz dr Beata Stuchlik-Surowiak.

Tematyka tegorocznej konferencji była niezmiernie różnorodna. Obecne w tytule sformułowanie „wieki dawne” zostało przez autorów wystąpień potraktowane niezwykle szeroko, czego rezultatem było pojawienie się zarówno tekstów przybliżających kulturę kulinarną średniowiecza, jak i mniej odległego XIX stulecia. Podobna rozpiętość dotyczyła także obszarów geograficznych i choć zdecydowana większość referentów zajęła się problematyką kuchni polskiej, nie brakowało również naukowych podróży do innych krajów, na przykład Islandii.

Owa pojemność tytułu pszczyńskiej konferencji wpłynęła także na jej wyraźną interdyscyplinarność. I choć większość prezentowanych tekstów wyszła spod piór literaturoznawców, w gronie referentów nie zabrakło biologów, bibliotekoznawców, teologów a także językoznawców, których zainteresowanie konferencją znacznie wzrosło w porównaniu z ubiegłymi latami.

W pierwszym dniu obrad prof. dr hab. Józefa Kobylińska podjęła próbę odtworzenia codzienności kulinarnej górali gorczańskich (Zagórzan) w XVI-XVIII wieku. Prof. dr hab. Dariusz Rott przedstawił kulinarne ciekawostki „Islandyji” widzianej oczami XVII-wiecznego podróżnika – Daniela Vettera, natomiast prof. dr hab. Bogusław Skowronek potraktował „jedzenie jako tekst kultury”. Prof. dr hab. Krystyna Kowalik zbadała „nazwy własne i ich pochodne w polskiej terminologii kulinarnej”, prof. dr hab. Jacek Lyszczyna tropił uciechy stołu w twórczości XIX-wiecznego śląskiego kapłana i poety – ks. Antoniego Stabika, do XVII-wiecznej kuchni sióstr norbertanek zajrzał prof. dr hab. Maciej Mączyński, prof. dr hab. Maciej Szargot odniósł się krytycznie do książki Izabeli Jarosińskiej Kuchnia polska i romantyczna, prof. dr hab. Piotr Borek odnalazł liczne przejawy pochwały „chmielu” we fraszkach i epigramatach barokowego poety – Daniela Bratkowskiego, z kolei dr hab. Teresa Banaś-Korniak przyjrzała się „krainie mlekiem i miodem płynącej” w twórczości sowizdrzałów i babińczyków. Dr hab. Mariola Jarczykowa, dostrzegła w „marcepanach, kołaczach i innych wetach z weselnego stołu” inspirację dla XVII-wiecznych poetów i oratorów, dr Renata Dźwigoł w referacie pod zwięzłym tytułem: „Językowy obraz stołu” uchwyciła wielość znaczeń związanych z tym tak często używanym rzeczownikiem, do XIX-wiecznego Krakowa zaprosiła słuchaczy dr Barbara Nowak, przybliżając zwyczaje kulinarne w tamtejszych zakładach dobroczynnych, zaś dr Ewa Horyń przestudiowała rachunki miasta Wojnicza z XVI-XVIII wieku, zwracając uwagę na pojawiające się w nich nazwy pożywienia.

Drugi dzień obrad rozpoczęła dr Jadwiga Sebesta, zgłębiając tajniki staropolskich napojów i mikstur miłosnych. Następnie dr Beata Stuchlik-Surowiak w referacie pod tytułem „Skrajny ascetyzm czy dworski przepych – czyli kulinarna codzienność królowej Jadwigi” usiłowała obalić mit o skłonności władczyni do praktykowania surowej ascezy. Dr Barbara Szargot gruntownie zbadała Trylogię Henryka Sienkiewicza pod kątem obecnych w niej zwyczajów biesiadnych, a dr Zbigniew Widera oraz mgr Izabela Wiercińska zwrócili uwagę na tragiczny aspekt staropolskich biesiad, przedstawiając najpopularniejsze w dawnych wiekach trucizny. Autorką ostatniego referatu była dr Małgorzata Brzustewicz, która przybliżyła postulaty żywieniowe św. Hildegardy, dostrzegając w nich wiele zbieżności z poradami współczesnych dietetyków.

Wszystkie wystąpienia wywołały ożywione dyskusje. Ważnym punktem pszczyńskiego spotkania była prezentacja tomu, będącego pokłosiem ubiegłorocznej, II edycji konferencji, która odbyła się w Raciborzu. I choć III „najsmaczniejsza w Polsce” przeszła już do historii, organizatorzy żywią nadzieję, że za sprawą, mającej ukazać się za kilka miesięcy pokonferencyjnej publikacji, tematyka kulinarna zainteresuje jeszcze szersze grono odbiorców.