Letnie szkoły języka, literatury i kultury polskiej w Cieszynie

By Polska robiła wrażenie

Od 27 lat mieszkańcy Cieszyna nie wyobrażają sobie wakacji bez gwaru rozmów w wielu językach i kolorów flag powiewających na wietrze. Organizowana przez Szkołę Języka i Kultury Polskiej UŚ letnia szkoła to nie tylko zabawa – to przede wszystkim trud i wysiłek włożony w doskonalenie znajomości jednego z najatrakcyjniejszych – o czym świadczy liczba studentów uczących się polskiego – języków świata.

Wieczór Narodów na cieszyńskim Rynku integruje uczestników letniej szkoły oraz mieszkańców Cieszyna
Wieczór Narodów na cieszyńskim Rynku integruje uczestników letniej szkoły oraz mieszkańców Cieszyna

Pierwsza letnia szkoła, która odbyła się w 1991 roku, zgromadziła niewiele ponad 30 osób i trwała trzy tygodnie. Dla porównania – w zeszłorocznej, XXVI letniej szkole języka, literatury i kultury polskiej wzięło udział ponad 200 osób z 34 krajów. Przez cały miesiąc studenci wspólnie się uczyli, poznawali Polskę i starali się jak najlepiej władać językiem polskim.

W ramach letniej szkoły rokrocznie realizowane są różne dodatkowe programy: warsztaty polonistyczne dla nauczycieli uczących języka polskiego poza granicami kraju, warsztaty w ramach programu CEEPUS, praktyki specjalnościowe dla słuchaczy kolejnych edycji Podyplomowych Studiów Kwalifikacyjnych Nauczania Kultury Polskiej i Języka Polskiego jako Obcego, kursy dla młodzieży polonijnej itp. Cel jest jeden: nauczyć się polskiego i nauczyć się, jak polskiego uczyć. Działania te wspierają lektorzy: glottodydaktycy z wieloletnim doświadczeniem, autorzy podręczników i pomocy naukowych do nauki jpjo, członkowie Państwowej Komisji ds. Poświadczania Znajomości Języka Polskiego jako Obcego – to pracownicy Szkoły, ale też lektorzy z zagranicznych ośrodków uniwersyteckich, którzy w Szkole zaczynali swą karierę i którzy wciąż – nawet po wielu latach – czują się z tą jednostką Uniwersytetu Śląskiego związani. Wykłady i seminaria prowadzą wykładowcy, profesorowie, adiunkci, asystenci z Wydziału Filologicznego, Wydziału Nauk Społecznych, Wydziału Artystycznego, Wieczór Narodów na cieszyńskim Rynku integruje uczestników letniej szkoły oraz mieszkańców Cieszyna Foto: Archiwum SJiKP UŚ Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji, ale też z Akademii Muzycznej im. K. Szymanowskiego czy Akademii Wychowania Fizycznego im. J. Kukuczki w Katowicach.

Letnia szkoła języka, literatury i kultury polskiej co roku ma inny program, są jednak pewne stałe punkty będące jej osią. Program letniej szkoły obejmuje intensywną naukę języka polskiego (codziennie, czasami nawet i w soboty po 4 godziny zajęć lektoratowych), popołudniowe wykłady i seminaria z zakresu wiedzy o Polsce, polskiej literatury, języku polskim, historii naszego kraju, bieżących wydarzeń, ważnych dla losów Polski postaci, wieczorne zajęcia poświęcone zagadnieniom kulturowym, literackim i językowym, a także program turystyczno-dydaktyczny (wycieczki w miejsca najważniejsze na Śląsku i południu Polski).

Zajęcia lektoratowe prowadzone są z wykorzystaniem najnowocześniejszych podręczników i pomocy dydaktycznych (wiele z nich jest autorstwa pracowników Szkoły), często odbywają się w terenie, dzięki czemu uczestnicy letniej szkoły mają możliwość w praktyce wykorzystać nabyte w trakcie lekcji umiejętności. Stosowane są typowe metody dydaktyczne, ale też studenci przygotowują np. śląski szałot, ucząc się przy tym par aspektowych czasowników, w sierpniu uczestniczą w wieczorze wróżb andrzejkowych czy łamią się opłatkiem, składając sobie bożonarodzeniowe życzenia. Przystrojone łańcuchami choinki przed Wydziałem Artystycznym UŚ nikogo już w sierpniu nie dziwią.

Okładka książki tłumaczonej przez jednego
z absolwentów letniej szkoły, Filipa Dimevskiego
z Macedonii
Okładka książki tłumaczonej przez jednego z absolwentów letniej szkoły, Filipa Dimevskiego z Macedonii

Letnia szkoła w Cieszynie ma wymiar edukacyjny, każdy moment na przekazanie wiedzy o Polsce jest dobry, każdy jest też wykorzystywany. Seminaria i wykłady skomponowane są w ten sposób, by zaspokoiły potrzeby nawet najbardziej wymagających odbiorców. Program wykładowy podzielony jest na dwie części: akademicką i popularną. Pierwsza część przeznaczona jest dla osób, które posiadają już podstawowe informacje na temat naszego kraju, chcą je tylko poszerzyć i doprecyzować, często są to studenci zagranicznych polonistyk oczekujący od wykładowców Uniwersytetu Śląskiego konsultacji, dyskusji, dodatkowych sugestii bibliograficznych. Wielu z nich wraca potem na Uniwersytet Śląski jako stypendyści, doktoranci, stażyści. Wśród absolwentów letnich szkół UŚ są aktualni kierownicy katedr polonistycznych na świecie (np. w Pekinie, Skopju, we Lwowie), dyplomaci w ambasadach obcych państw w Polsce, najwybitniejsi tłumacze literatury polskiej młodego pokolenia (wśród nich chociażby Filip Dimevski i Milica Mirkulovska w Macedonii, Jan Jeništa w Czechach, Andrzej Porytko we Lwowie, Polina Justowa w Rosji). Część druga prowadzona jest dwutorowo – w języku polskim i angielskim, by nawet osoby, które stawiają pierwsze kroki w nauce naszego języka, mogły jak najlepiej poznać Polskę. Studenci dowiadują się m.in., kto z Polaków otrzymał Nagrodę Nobla, jakimi cechami charakteryzował się język polski w dobie staropolskiej, ilu polskich twórców filmowych pracuje w Hollywood, jakie wynalazki świat zawdzięcza polskim naukowcom...

Wieczory zarezerwowane są na zajęcia mniej oficjalne, ale wcale nie mniej ważne. Przyświeca im cel, by udowodnić, że języka polskiego można się uczyć poprzez zabawę, z wykorzystaniem rzadziej stosowanych metod i technik pracy. Wszystko po to, by zainteresować studentów i zmotywować ich do dalszej pracy nad doskonaleniem języka polskiego. W czasie tegorocznej, XXVII już letniej szkoły zagraniczni uczestnicy wezmą udział w koncercie zespołu Karlik, który wraz z nimi zaśpiewa najpopularniejsze polskie i śląskie piosenki, a także zaprezentuje tańce z naszego regionu. W czasie Śląskiego Wieczoru będą mieli okazję poznać specyfikę Śląska w wielu jego aspektach: nauczą się rozpoznawać charakterystyczne cechy poszczególnych strojów ludowych, dowiedzą się więcej na temat typowych śląskich zwyczajów i tradycji, poznają różnice między gwarą, dialektem a językiem, wreszcie – skosztują specjałów śląskiej kuchni. Osobom zainteresowanym polską kinematografią zaproponowane zostaną Dyskusyjne Kluby Filmowe, będą mogli wymieniać się poglądami, poznawać i motywować swe stanowiska w czasie dysput moderowanych przez filmoznawców. Tegoroczna edycja letniej szkoły to także spotkania poświęcone poezji Bolesława Leśmiana, warsztaty przekładowe na przykładzie twórczości tłumaczeniowej Ireny Tuwimowej, quiz wiedzy o Ludwiku Zamenhoffie i języku esperanto i wiele innych atrakcyjnych tematów.

W weekendy studenci wezmą udział w wyjazdach edukacyjnych, by poznać i docenić piękno Śląska i południowej Polski. Program turystyczno-edukacyjny rozpocznie się od wycieczki po Cieszynie – mieście na granicy będącym mozaiką kultur, religii i języków. Uczestnicy letniej szkoły poznają również Beskid Śląski, Katowice, Tarnowskie Góry z zabytkową kopalnią srebra, muzeum Auschwitz-Birkenau oraz Zamek Królewski na Wawelu. Dużym zainteresowaniem cieszy się wyjazd do Koszęcina do siedziby Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk” im. S. Hadyny, gdzie członkowie Zespołu specjalnie dla nich przeprowadzą warsztaty taneczno- wokalne.

15 sierpnia jest kulminacyjnym dniem całego kursu. Wtedy właśnie mają miejsce dwa niezwykle ważne wydarzenia. Pierwszym z nich jest międzynarodowy konkurs ortograficzny „Sprawdzian z polskiego”. Uczestnikami konkursu są cudzoziemcy – uczestnicy letniej szkoły oraz zaproszeni goście z innych ośrodków polskich i zagranicznych. Głównym zadaniem „Sprawdzianu” jest napisanie tekstu dyktanda ułożonego specjalnie na tę okazję przez wybitnych polskich językoznawców. Główną nagrodą – oprócz tytułu Cudzoziemskiego Mistrza Języka Polskiego – jest bezpłatny udział w przyszłorocznej letniej szkole. Wszyscy otrzymują również słowniki, poradniki językoznawcze i pomoce do uczenia się zawiłości polskiej ortografii. W przerwie między dyktandem a ogłoszeniem wyników studenci słuchają wykładu zaproszonego językoznawcy i biorą udział w quizie ortograficznym.

Tuż po zakończeniu „Sprawdzianu z polskiego” studenci wraz z wykładowcami udają się na cieszyński Rynek. Uczestnicy letniej szkoły są przebrani w stroje narodowe i niosą flagi swych państw. Barwny pochód rozpoczyna Wieczór Narodów, w czasie którego obcokrajowcy prezentują na scenie swoje kraje. Występy rozpoczyna Polska – wszyscy studenci, lektorzy, zaproszeni goście oraz zgromadzeni na Rynku cieszynianie wspólnie tańczą poloneza. Wieczór Narodów tradycyjnie objęty jest honorowym patronatem burmistrza miasta Cieszyna. Uczestnicy letniej szkoły prześcigają się w pomysłach, by jak najoryginalniej zaprezentować swoje kraje i ich kultury: uczą tańczyć, śpiewać, prowadzą minilekcje języków, sprawdzają wiedzę ogólną o kraju i walczą ze stereotypowym postrzeganiem ich narodów. Występom towarzyszą degustacje typowych dla zagranicznych kuchni potraw. Warto w tym dniu przyjechać do Cieszyna, by z uczestnikami letniej szkoły wybrać się w jedyną w swoim rodzaju podróż dookoła świata.

Na całokształt letniej szkoły duży wpływ ma charakter jej uczestników, są oni bowiem ogniwem sprawczym wielu działań: tworzą gazetę studencką „Wiadomości Letniej Szkoły”, występują w przedstawieniach teatralnych, przygotowują tłumaczenia tekstów poetyckich, prezentują swe hobby i zainteresowania na wieczorze talentów w cieszyńskim Domu Narodowym. Od trzech lat spektakle teatralne w ich wykonaniu prezentowane są na deskach Teatru im. Adama Mickiewicza w Cieszynie. W tym roku będzie to adaptacja książki Bolesława Leśmiana Przygody Sindbada Żeglarza, w latach poprzednich były to sztuki oparte na motywach utworów takich, jak m.in. Chłopi W. Reymonta, Krzyżacy H. Sienkiewicza, Tango S. Mrożka czy Szalona lokomotywa S.I. Witkiewicza. Występ poprzedzi rozstrzygnięcie Turnieju Tłumaczy, którego pierwsza edycja odbyła się w 1992 roku. Rokrocznie zainteresowani poezją uczestnicy letnich szkół podejmują wyzwanie i mierzą się z przełożeniem na swój język ojczysty wybranego przez organizatorów utworu poetyckiego. Powstałe tłumaczenia są wydawane w postaci papierowej książeczki, a także zamieszczane na stronie internetowej Szkoły.

Dziś organizowana przez Szkołę Języka i Kultury Polskiej letnia szkoła to marka znana, ceniona i rozpoznawalna na całym świecie. Niejednokrotnie docierały do nas sygnały, że studenci proszą o skierowanie ich na kurs właśnie do Cieszyna, bo nigdzie indziej nie ma takiej atmosfery. Przez 27 lat na tę opinię pracowały kolejne pokolenia lektorów i wykładowców Uniwersytetu Śląskiego

Autorzy: Karolina Graboń
Fotografie: Archiwum SJiKP UŚ