Jak arka Noego

W ramach XXXIX Rybnickich Dni Literatury miała miejsce konferencja, której motywem wiodącym była "literatura bez granic".

13 października słuchacze zgromadzeni w auli Ośrodka Dydaktycznego w Rybniku mogli zapoznać się z pięcioma referatami dotyczącymi literatury powszechnej. Apetyty zebranych rozbudził dr Zbigniew Kadłubek, komparatysta z UŚ, który znaczenie arcydzieł literatury światowej przedstawił posługując się mozaiką atrakcyjnych cytatów. W jego ujęciu literatura porównawcza przypomina arkę Noego, a dobór konferencyjnych referatów najlepiej podkreśla różnorodność motywów i problemów, z którymi muszą się zmierzyć komparatyści.

Jak arka Noego

W poezji Georga Trakla, o czym przekonywał zebranych prof. zw. dr hab. Tadeusz Sławek, literatura oznacza stawianie człowieka w sytuacji granicznej: tylko bowiem wtedy można zadać fundamentalne pytanie "kim jesteśmy". Egzystencja powinna być zbiorem pytań, wymuszanych przez zaburzenie porządku życia. Refleksja quasi-metatematyczna (zagadnienie graniczności literatury) wiąże się u Trakla z wątpliwościami natury eschatologicznej przecież pytanie "kim jesteśmy" to pseudonimowane pytanie o to, czym jest śmierć? Wyjście od rozważań o poezji Trakla doprowadziło do ogólnej refleksji na temat znaczenia i sensu istnienia literatury.

Prof. dr hab. Anna Mańko-Matysiak, reprezentująca Uniwersytet Wrocławski, pokazała dialog intersemiotyczny, omawiając rolę XVII-wiecznych śpiewników brzeskich. Godna uwagi stała się polifoniczność dyskursów: w wystąpieniu pojawiło się zarówno zagadnienie literatury (jako tekstów pieśni), jak i religii w ujęciu ekumenicznym i muzyki, zapewniającej porozumienie między stroną ewangelicką i katolikami. W referacie podejmującym motyw śpiewników brzeskich autorka prezentowała proces zacierania się granic wyznaniowych, narodowościowych czy kulturowych.

Zupełnie odmienną perspektywę badawczą przyjął prof. dr hab. Andrzej Wicher z Uniwersytetu Łódzkiego, który przedstawił krótki przegląd sposobów mówienia o angielskiej literaturze, a przede wszystkim historii czasów średniowiecza. Zestawił w swoim wystąpieniu trzy style czy wzorce prezentowania przeszłości. Dla zobrazowania różnic wybrał cytaty z książek anglisty, prof. Przemysława Mroczkowskiego, Giambattisty Vica XVIII-wiecznego włoskiego filozofa oraz feministki i autorki powieści fantasy Kathleen Herbert. Zwracał uwagę na metody opisywania angielskiego średniowiecza, chwytliwe metafory czy próby ukonkretniania tego, co nieznane. Pytanie o granice oznaczało w tym wypadku próby scharakteryzowania konwencji i typów dyskursu.

Sylwetkę Garego Snydera przybliżyła słuchaczom doktorantka Gabriela Bieniek (UŚ). W mocno oddziałującym na wyobraźnię szkicu, wspartym prezentacją multimedialną, zogniskowanym na literackiej filozofii poety, pokazała ona, jak przestrzeń wpływa na pojmowanie świata. Miejsce bezgraniczne, linie horyzontu, złudzenie braku przestrzeni bądź przestrzeń bezkresna oraz zespolenie człowieka z naturą wszystko to znalazło wyraz w splocie biografii i twórczości Snydera.

Konferencję zamknął referat doktor Aleksandry Kunce (UŚ). Rozważania dotyczące etnosu oraz znaczenia w literaturze tego, co etniczne, wywołały żywą dyskusję uczestników spotkania. Badaczka próbowała odpowiedzieć na pytania: czy etnos w literaturze jest błogosławieństwem czy przekleństwem, czy możliwe jest uwolnienie się od etnicznego wymiaru życia i jaką postawę wobec etnosu powinno się zająć?

Konferencja odbyła się pod patronatem Katedry Literatury Porównawczej Wydziału Filologicznego we współpracy z Rybnickim Centrum Kultury i Ośrodkiem Dydaktycznym UŚ.

Autorzy: Izabela Mikrut