Sylwetka naukowa Profesora Jana Węglarza

Profesor Jan Węglarz urodził się w 1947 r. w Poznaniu, gdzie ukończył z wyróżnieniem I LO im. Karola Marcinkowskiego (1965). W roku 1969 ukończył studia z matematyki na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii UAM, a w roku 1971 z automatyki na Wydziale Elektrycznym Politechniki Poznańskiej. Od 1971 r. pracował w Instytucie Automatyki, następnie od 1989 r. w Instytucie Informatyki, Automatyki i Robotyki, a od 1990 r. w Instytucie Informatyki Politechniki Poznańskiej. Pracę doktorską, wykonaną pod kierunkiem prof. Zdzisława Bubnickiego, obronił w 1974 r., habilitował się w 1977 r. W 1983 r. uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1988 r. profesora zwyczajnego. W 1991 r. został wybrany członkiem korespondentem, w roku 1998 r. członkiem rzeczywistym PAN. Jest członkiem wielu towarzystw naukowych w kraju i za granicą.

Profesor Jan Węglarz

Od 1976 r. kierował założoną przez siebie Pracownią Badań Operacyjnych, a od 1995 r. - po reorganizacji - prowadzi Zakład Badań Operacyjnych i Sztucznej Inteligencji w Instytucie Informatyki Politechniki Poznańskiej, którego jest także od momentu powstania dyrektorem. Jest także pełnomocnikiem dyrektora Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN ds. Poznańskiego Centrum Superkomputerowo-Sieciowego, do którego powstania (1993 r.) w zasadniczym stopniu się przyczynił. Obecnie jest to jedno z trzech głównych tego typu centrów w Polsce, będące nie tylko operatorem miejskiej sieci komputerowej POZMAN, ale także krajowej, szerokopasmowej sieci naukowej POL-34, odpowiadającej za łączność polskiego środowiska naukowego z internetem światowym, migrującej obecnie do Polskiego Internetu Optycznego, czyli sieci PIONIER.

Obszarem pracy badawczej prof. J. Węglarza jest problematyka leżąca na styku informatyki, badań operacyjnych i nauk decyzyjnych. Obejmuje ona w szczególności problemy szeregowania zadań i rozdziału zasobów, przy czym przez zadania rozumie się ogólnie pojmowane czynności, a przez zasoby dowolne środki (np. ludzie, maszyny, materiały, pieniądze), o które współubiegają się zadania, które w danej chwili mogą być realizowane (na kolejność wykonywania zadań mogą być nałożone różnego typu ograniczenia). Zadania są opisane przez pewne modele wiążące określone charakterystyki ich wykonywania (np. prędkość, czas, koszt) z ilością przydzielonych zasobów. Ogólnie biorąc, problem polega na takim sterowaniu przydziałem zasobów (które zwykle są ograniczone) pomiędzy zadania, by pewien zbiór zadań został wykonany jak najefektywniej z punktu widzenia danego kryterium (zbioru kryteriów). Jest to problematyka o bardzo wielu zastosowaniach praktycznych, istotnych zarówno z technicznego, jak i ekonomicznego punktu widzenia, i dlatego uprawia się ją w licznych ośrodkach na świecie. Przykładowo, zadaniami mogą być operacje technologiczne występujące w procesach produkcyjnych a zasobami obrabiarki, narzędzia, palety, wózki i inne składniki systemu produkcyjnego. Zadaniami mogą być jednak również procesy obliczeniowe a zasobami procesory, pamięci, urządzenia zewnętrzne, czy inne składniki systemu komputerowego. W każdym wypadku system zarządzania zasobami (np. system operacyjny komputera) decyduje o tym, które zasoby, w jakiej ilości, którym zadaniom i na jaki czas przydzielić, by zasoby te były wykorzystane jak najefektywniej. W zakresie tej problematyki uzyskał szereg oryginalnych wyników szeroko cytowanych i rozwijanych w kraju i za granicą.

W ostatnich latach zainicjował badania w zakresie wielokryterialnych problemów zarządzania zasobami w systemach typu grid i współredagował dla wydawnictwa Kluwer pierwszą w literaturze światowej monografię poświęconą zarządzaniu zasobami w tych systemach. Wyniki pracy profesora są przedstawione w 15 monografiach, w ponad 250 artykułach opublikowanych w czasopismach rangi światowej oraz w czołowych czasopismach polskich.

Wielki jest wpływ prof. Węglarza na rozwój problematyki badań operacyjnych, a w szczególności szeregowania zadań i rozdziału zasobów w Polsce. Problematyka ta jest obecnie uprawiana przez liczne grono uczonych w wielu ośrodkach naszego kraju i bez przesady można stwierdzić, że jest jedną z naszych eksportowych specjalności naukowych. Świadczy o tym zarówno liczba cytowań, jak i udział naszych przedstawicieli w czołowych konferencjach światowych z tego zakresu.

Prof. zw. dr hab. inż. J. Węglarz współpracuje naukowo z ponad 100 ośrodkami na świecie, głównie w USA i w Niemczech. Był wielokrotnie zapraszany na wykłady, m.in. do USA, Kanady, Japonii, Indii, Izraela oraz prawie wszystkich krajów europejskich. Wygłosił ponad 100 referatów na międzynarodowych konferencjach naukowych.

Od wielu lat udziela się w głównych federacjach naukowych z obszaru szeroko rozumianych badań operacyjnych, w szczególności w EURO (Asocjacja Europejskich Towarzystw Badań Operacyjnych) i w IFORS (Międzynarodowa Federacja Towarzystw Badań Operacyjnych). Wprowadził Polskę do EURO najpierw jako członka stowarzyszonego (Lozanna, 1982), a następnie jako członka (Aachen, 1991), a także do IFORS (Ateny, 1990), co było warunkiem pełnego członkostwa w EURO. W obu tych federacjach jest reprezentantem Polski (odpowiednio w EURO Council i w Board of Representatives of IFORS), w latach 1996-1999 był członkiem ścisłego kierownictwa EURO (Executive Committee), w roku 1996 jako prezydent-elekt, w latach 1997-98 jako prezydent i w roku 1999 jako bezpośredni były prezydent. Było to wyrazem wielkiego uznania dla działalności profesora J. Weglarza zważywszy, że EURO skupia 30 towarzystw krajowych (kilkanaście tysięcy członków), ma 20 grup roboczych, wydaje dwa czasopisma, organizuje liczne konferencje i szkoły dla młodych naukowców. W czasie konferencji EURO w Lizbonie (1986 r.) z inicjatywy profesora J. Węglarza i Luisa Valaderasa Tavaresa powstała Grupa Robocza EURO nt. Project Management and Scheduling (PMS), której profesor J. Węglarz przewodniczy. Organizuje ona m.in. co dwa lata International Workshops on PMS, w których każdorazowo uczestniczy światowa czołówka specjalistów z zakresu tej problematyki.

Profesor J. Węglarz jest przedstawicielem Polski w organizacji TERENA (Trans-European Research and Academic Networking Association), będącej głównym forum współpracy i rozwoju krajowych sieci naukowych i akademickich w Europie. W 2005 r. w Poznaniu odbyła się pierwsza w tej części Europy konferencja TERENY, dotychczas największa i uznana za najlepszą.

Prof. Węglarz jest redaktorem naczelnym kwartalnika Foundations of Computing and Decision Sciences oraz członkiem komitetów redakcyjnych licznych czasopism krajowych i zagranicznych, w tym European J. Operational Res. i Internat. Trans. Operational Res.

Był promotorem w 20 przewodach doktorskich. Ośmiu z jego doktorantów uzyskało habilitację, a sześciu tytuł profesora. Dwóch z nich (członkowie PAN J. Błażewicz, R. Słowiński) należy do światowej czołówki w swoich specjalnościach (optymalizacja kombinatoryczna, wielokryterialne wspomaganie decyzji). Recenzował ok. 40 rozpraw doktorskich, ok. 20 habilitacyjnych i ok. 20 wniosków o tytuł profesora. Jako rzeczoznawca Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów opiniował ok. 150 wniosków.

Od 1976 r. prowadzi regularnie otwarte seminarium naukowe, w którym licznie uczestniczą osoby z innych ośrodków krajowych i zagranicznych, w szczególności przygotowujące rozprawy doktorskie i habilitacyjne. Dotychczas wygłoszono w ramach tego seminarium ok. 800 referatów.

Prof. J. Węglarz jest członkiem wielu towarzystw międzynarodowych i krajowych, w tym:

  • American Mathematical Society (od 1977 r., stały recenzent "Mathematical Reviews");
  • Operations Research Society of America - ORSA, od 1999 r., po połączeniu z The Institute of Management Science - INFORMS (associate member od 1982, full member od 1990 r.);
  • The Association of European Operational Research Societies -EURO (reprezentant Polski w EURO Council od 1982 r., członek Executive Committee w latach: 1996-1999, w tym prezydent w kadencji 1997-98);
  • International Federation of Operational Research Societies - IFORS - siostrzana federacja z IFAC i IFIP, choć najstarsza i największa (przedstawiciel Polski w Board of Representatives od 1990 r.);
  • Trans-European Research and Academic Networking Association TERENA (przedstawiciel Polski od 1996 r.);
  • Polskiego Towarzystwa Matematycznego, Polskiego Towarzystwa Cybernetycznego, Polskiego Towarzystwa Informatycznego.

Prof. dr hab. inż. J. Węglarz nie należał i nie należy do żadnych organizacji politycznych. Jego działalność organizacyjna i społeczna ogranicza się do sfery życia naukowego w kraju oraz za granicą i obejmuje pełnienie wielu ważnych funkcji, na które był i jest wybierany. Są to: członek Prezydium PAN (od 2003 r.), członek Prezydium Oddziału PAN w Poznaniu (od 1991r., wiceprezes od 1996 do 2003, prezes od 2003 r.), członek Komitetu Informatyki PAN (od 1981r., przewodniczący Sekcji Komputerowych Systemów Wspomagania Decyzji od 1989 r., wiceprzewodniczący Komitetu w latach 1990-2002, przewodniczący od 2002 r.), członek zespołów KBN (1991 - 1997), przewodniczący zespołu T-11 (KBN) (2001 - 2005), członek Zespołu Opiniodawczo-Doradczego KBN ds. Infrastruktury Informatycznej (od początku, tj. od 1993 r. do 2002 r.)., członek Komitetu Polityki Naukowej i Naukowo-Technicznej Rady Nauki (od 2005 r.), wieloletni członek Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów, członek Rady Naukowej Instytutu Informatyki PAN (1981 - 1990, wiceprzewodniczący w latach 1981 - 1984), członek Rady Naukowej Ogólnopolskiej Fundacji Edukacji Komputerowej (1986 - 1989), członek Komitetu Redakcyjnego serii "Biblioteka Inżynierii Oprogramowania" (1985 - 1990), członek Zespołu Ekspertów MEN (1990 - 1993), członek Rady Redakcyjnej kwartalnika PAN "Archiwum Automatyki i Telemechaniki" (od 1986 r.), wiceprzewodniczący Rady Redakcyjnej kwartalnika PAN "Archiwum Informatyki Teoretycznej i Stosowanej (od 1992 r.), członek Rady Redakcyjnej Biuletynu PAN, ds. Nauki Techniczne (od 1995 r.), członek Komitetu Narodowego ds. PUGWASH przy prezydium PAN (od 1991 r.), członek Komitetu Redakcyjnego kwartalnika "Nauka" (od 2003 r.), członek Kapituły Nagród Miasta Poznania (od 2004 r.).

Niezwykle ważnym dla całego środowiska naukowego obszarem aktywności prof. Węglarza jest rozwój infrastruktury informatycznej nauki w Polsce i jej związków z infrastrukturą światową. Jako wieloletni członek Zespołu Opiniodawczo-Doradczego ds. Infrastruktury Informatycznej KBN, członek zespołów KBN I i II kadencji oraz członek KBN IV kadencji, poświęcił i poświęca tej problematyce wiele czasu i energii. Był w szczególności współtwórcą koncepcji rozwoju naukowych miejskich sieci komputerowych, przewodniczącym Komitetu Programowego konferencji POLMAN (1994 - 1999), konferencji ISTHMUS'2000 oraz od 2001 r. konferencji PIONIER, związanej z realizacją programu KBN, dotyczącego rozwoju Polskiego Internetu Optycznego, którego był współautorem. Można śmiało powiedzieć, że w istotnej mierze właśnie upór i konsekwencja prof. J. Węglarza doprowadziły do tego, że polskie środowisko naukowe może korzystać z infrastruktury informatycznej na światowym poziomie.

Opracowano na podstawie: Doctor Honoris Causa Uniwersytetu Śląskiego.
Prof. zw. dr hab. inż. Jan Węglarz członek rzeczywisty PAN

Sosnowiec, 2008

Ważniejsze odznaczenia i nagrody:

Nagroda Wydziału IV PAN (1978), Nagroda Sekretarza Naukowego PAN (1980), Medal Komisji Edukacji Narodowej (1987), Zespołowa Nagroda Państwowa II st. (1988), Złota Odznaka "Zasłużony dla WNT" (1989), Krzyż Kawalerski Orderu "Polonia Restituta" (1991), Złoty Medal Europejskiej Federacji Towarzystw Badań Operacyjnych EURO (1991), Nagroda Naukowa Miasta Poznania (1994), Medal "Ad Perpetuam Rei Memoriam" Wojewody Poznańskiego (1996), Krzyż Oficerski Orderu "Polonia Restituta" (1998), Medal "Za Zasługi dla Uczelni" (Politechnika Poznańska, 1999), Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej ("Polski Nobel", 2000), Odznaka Honorowa "Za Zasługi dla Województwa Wielkopolskiego" (pierwsza edycja - 20 osób, 2001), Członkostwo Honorowe Polskiego Tow. Informatycznego (2002), Medal SEP im. Prof. Janusza Groszkowskiego (2003), Tytuł "Lidera Pracy Organicznej" oraz statuetka "Honorowego Hipolita", nadana przez Towarzystwo im. Hipolita Cegielskiego (2004), Krzyż Komandorski Orderu "Polonia Restituta" (2004), Nagroda Fundacji im. Rodziny Chomczyńskich "Wybitny Polski Informatyk" (2006).

Prof. zw. dr hab. inż. J. Węglarz jest doktorem honoris causa Politechniki Szczecińskiej (2001), krakowskiej Akademii Górniczo-Hutniczej (2002), Politechniki Częstochowskiej (2004), Politechniki Poznańskiej (2006) oraz Politechniki Gdańskiej (2008).

Bogata działalność naukowa profesora J. Węglarza, uznanie w kraju i za granicą oraz wysoki poziom etyczny spowodowały, że stał się uznanym autorytetem w środowisku naukowym informatyki polskiej.