Naukowe bazy danych i publikacji STN

Dostęp do wiedzy i najnowszych wynikow badań naukowych jest w dzisiejszych czasach jednym z podstawowych warunków rozwoju nauki. Biblioteki, w których zgromadzona Jest zadowalająca ilosć książek katalogów, periodyków są kosztowne, szczególnie w Polsce, ale nawet posiadanie takiej biblioteki nie zapewni dziś posiadającej ją instytucji konkurencyjności. Ocenia się, że ilosc mformacji naukowej podwaja się co 15 lat. Objętosć czasopism naukowych zwiększa się, chociaż wydawcy nakładają ograniczenia na długość artykułów. Powstają już komputerowe bazy danych naukowych i publikacji, które dają ich użytkownikom możliwość efektywnego, to jest szybkiego, łatwego i dokładniejszego wyszukiwania. W ten sposób można poświęcić więcej uwagi pracy twórczej, znalezć inspirację do badań i nie marnować czasu na odkrywanie tego, co już zostało zbadane. Ponieważ zakładanie, uaktualnianie i udostępnianie komputerowych baz danych jest dużym wydatkiem finansowym, również nie wszyscy mogą miec u siebie takie bazy. Jednym ze sposobów na obniżenie kosztów użytkowania zasobów wiedzy może być wzajemne dzielenie się nimi, innym - sprzedawanie usługi dostępu do tej wiedzy. W tradycyjnych bibliotekach nie wszystkie pozycje są wypożyczane, i nie wszystkie znajdują się w bibliotece w miejscu pracy. W ostateczności można udać się osobiście do czytelni, ale po co tracić czas na podróż, skoro można mieć wszystkie informacje na własnym biurku w chwilę po wyrażeniu życzenia za pomocą paru poleceń do stojącego na nim komputera ?

Komputer ten powinien oczywiście być połączony siecią komputerową z odpowiednią bazą danych. Sieć komputerowa umożliwia dostęp do zasobów i dzielenie się nimi. Jeśli do całego procesu gromadzenia i udostępniania wiedzy, a nie tyko do poszczególnych jego etapów wykorzysta się współczesną technikę komputerową, wówczas to, co dostępne tylko dla najbogatszych stanie się dostępne dla znacznie szerszego kręgu odbiorcow. W 1983 r. ten pomysł zrealizowała instytucja utworzona przez centra informacji naukowej z USA, Niemiec i Japonii: STN International The Scientific and Technical Information Network. Wchodzące w skład STN centra informacji naukowej, już wcześniej zajmowały się gromadzeniem i udostępnianiem informacji,z różnych dziedzin nauki i techniki, ale głownie w formie papierowych czasopism, znanych naukowcom na całym świecie. Trzy centra Fachinformationszentrum Karlsruhe (Niemcy), Chemical Abstracts Service (USA) i The Japan Information Center for Science and Technology (Japonia) zapisały i aktualizują w swoich bazach danych największe na świecie zasoby wiedzy naukowe) i technicznej i udostępniająJe poprzez naukową i publiczną sieć komputerową.

System baz został zaprojektowany w taki sposób, że można przeszukiwać jednocześnie dowolną ilość baz w dowolnym ich zestawie spośród tych, do których został opłacony dostęp. Zawierają one abstrakty artykułów, które ukazały się w większości najważniejszych czasopism naukowych na świecie oraz dane dotyczące własności fizycznych i chemicznych różnych materiałów. Są one aktualizowane szybcieJ , niż zostaną wydane w formie drukowanej. Wydając kilka poleceń można przeszukać jednocześnie cały najbardziej wszechstronny i najaktualniejszy zasób wiedzy na świecie. Przeszukiwanie takich baz jest znacznie łatwiejsze, niż przeglądanie grubych papierowch tomów. Całą mrówczą racę wykonuje komputer, użytkownik bazy tylko wydaje sensowne polecenia. Korzystając z baz danych STN uzyskuje się wygodę, szybkość i efektywność pracy.

Większość baz systemu STN to bazy bibliograficzne, zawierające informacje na temat artykułów i książek. Wiele baz, szczególnie chemicznych, zawiera dane dotyczące własności chemicznych i fizycznych różnych substancji, a bazy chemiczne również dane na temat wzorów strukturalnych i reakcji chemicznych. Istnieją również bazy pełnotekstowe, ale tylko z zakresu chemii, zawierające pełne teksty publikacji. Wszystkie bazy mają wspolną strukturę umożliwiaJącą ich przeszukiwanie za pomocą tego samego języka poleceń MESSENGER wygodnego w użyciu zarówno dla początkuJącego,jak i zaawansowanego użytkownika baz. Zromadzone dane obejmują dane i artykuły opublikowane od lat siedemdziesiątych lub osiemdziesiątych do chwili obecnej (w zależności od bazy), aczkolwiek dla najważnieJszych baz okres ten zaczyna się zwykle w latach 1970- ch, a nawet w roku 1779. W skład baz danych systemu STN wchodzi ok. 140 baz, do których dane dostarcza ok. 80 instytucji, głównie naukowych i rządowych z różnych krajów. Wśród tych baz najbogatsze są bazy z dziedziny chemii utrzymywane przez Chemical Abstracts Service oraz przez Beilstein Institute for Organie Chemistry. Zawierają one m.in. Chemical Abstracts, bazy strukturalne (ze wzorami strukturalnymi opracowane na podstawie Beilstein Handbook of Organie Chemisrry oraz Gmelin Handbook of Inorganic and Organomefallic Chemistry). Wśród baz danych z dziedziny fizyki znajdują się m.in. zawierające Physics Abstracts, Physics Briefs. Bogate są również bazy dotyczące własności chemicznych i fizycznych różnych substancji. Ponadto system zawiera bazy z dziedziny matematyki, nauk geologicznych, biologicznych; bazy z dziedziny socjologii nie są już tak duże. Oprócz tego istnieją bazy zawierające patenty z USA i Niemiec oraz zawierające wykaz programów badawczych w USA, Niemczech i Japonii.

Dostęp do baz STN jest możliwy poprzez akademicką sieć komputerową NASK (X.25); obecnie takie,połączenie znajduje się tylko w Politechnice Śląskiej w Gliwicach. Z Uniwersytetu Śląskiego można mieć do nich dostęp poprzez sieć Internet i posiadając jednoczesnie konto na komputerze w Gliwicach. Dostęp jest możliwy także przez publiczną sieć komercyjną POLPAK. Użytkownikowi wystarczy dowolny terminal znakowy lub komputer osobisty posługujący się kodami ASCII. Osobom korzystającym z baz danych ze wzorami chemicznymi przyda się jednak komputer z systemem MS-Windows. Wówczas będą mogły one znacznie łatwiej oglądać i określać wzory strukturalne substancji chemicznych. Za korzystanie z baz danych STN trzeba płacić, ale dla instytucji edukacyjnych i badawczych istnieją zniżki, a prenumeratorzy niektórych wydawnictw w formie papierowe) również mogą korzystać ze zniżek przy korzystaniu z ich komputerowych odpowiedników. Centrum Techniki Obliczeniowej Uniwersytetu Śląskiego stara się o uzyskanie dostępu do baz danych STN. Możliwość korzystania z nich zależeć będzie również od możliwości finansowych uczelni, a opłacalność przedsięwzięcia od wykorzystania tego dostępu przez pracowników.